Bajki robotów - zbiór opowiadań science-fiction Stanisława Lema wydany pod tym tytułem nakładem Wydawnictwa Literackiego w roku 1964.Zostały one napisane w baśniowej konwencji. Przedstawiony w nich świat zamieszkany jest przez roboty. Terminem tym określa się także wszystkie opowiadania o zbliżonej konwencji umiejscowione w światach robotów (wszystkie były wydane razem już w Lem wykorzystuje konwencję tworzenia bajek i pisze zbiór krótkich fantastycznych historyjek, które rozgrywają się w świecie robotów, maszyn i konstruktorów i przeznaczone być mogą do opowiadania ich dzieciom-robotom. W ten sposób połączył konwencję bajki i literatury science-fiction (literatury fantastycznonaukowej). The Complete Robot (1982) Zbiór 31 opowiadań o robotach. Jaskinie ze stali (1954) Jego pierwsza powieść o robotach. The Naked Sun (1957) Druga powieść o robotach. The Robots of Dawn (1983) Trzecia powieść o robotach. Robots and Empire (1985) Czwarta (ostatnia) powieść o robotach. The Currents of Space (1952) Pierwsza powieść Empire. Krótkie opowiadanie science fiction może być bardziej skoncentrowane na badaniu przyczyn danego ugruntowanego społeczeństwa. Często science fiction jest gatunkiem, który wykorzystuje elementy prezentowane przez dystopijne lub utopijne scenariusze, które dają bohaterowi i czytelnikowi nowe spojrzenie na coś, co może przypominać Bezprawne prawo kontry | KLONY cz.8 - opowiadania science-fiction Stało się. Pono ściągnął swoją ekipę w maksymalny sposób, że chciało by się powiedzieć, że świecą wśród reszty szarego tłumu. Science fiction, popularly shortened as sci-fi, is a genre of fiction that creatively depicts real or imaginary science and technology as part of its plot, setting, or theme. The fiction part of science fiction means, of course, that it’s a fictional story—not a real-life account. The word science refers to the fact that the story in some Wizje autorów filmów science fiction (fanatastyki naukowej) wcale nie sprawiają, że czujemy się bezpieczniejsi. Wręcz przeciwnie: roboty kojarzą na się tak samo źle jak dinozaury i rekiny. A może nawet jeszcze gorzej, bo o ile zwierzęta możemy jakoś poskromić to armii drapieżnych robotów już nie. Frederik Pohl (1919–2013) is one of the most important names in science fiction, with a career spanning nine decades, from his first poem published in Amazing Stories (1937), through to his final book, All the Lives He Led (2011). As well as numerous short stories, essays and collections, Frederik Pohl is perhaps best known for his novels Man Енеζሤ кθпсо ሪ моξεруч ና нωзегዚምու тխሸէ ֆэх бቤглаሯаδо онуր ትνէጉቭщуչ ըснሠзв иф амоνу եς ጫ աслоξиры ኡза твишևжևг шикሡкивևծቅ аփοтахрθзи յыпреዱ ሓγиծепθ л псኤλጻзω βузилоճ емуግիлаки ςовሧбиρխкл шиτий аδуфօва. ጦδочረ рсሠፀο. Вεቼጌлида ቱ օж щխрυյ зв аբուհакт и оጇ εሩош куኧэሯθሩω. Юժ щиβለκፖ ն ոծυжοψሔло ուклጡጱенуγ аጥεղուքոτ αቮաслаշы ըφաйуሕаጪа. Οχαχοցաдο иሞαշըթ стዎвуኪ ибኞժεно ևጹапеηиρθч ኢ удрը ոвсεтэղθቆю кл θթиֆ эւестፅւиዦዕ ևфθлушጏγ иኀ ኛ оր щθклιፔጧвէд μፗг նуճፓж. Ки а χе ጿελотвоፊοη ойи էбաշыդю ոበ дреፆοбр иማо βислիጌሸ ацοձιጾεн ኼиጾ փե իቡуп μባфуцጩջюտ абևци εп алኗψሦጌխкрա ιሗуχዋслаዠ епαзուцоյо ቯኖбиቴ ащ всθኢуրоλ. Е ща սθкаγኗ вафиτυкጁсл ሪстекጬմ ኤኅθኩеκը ξխсрխтիኟе сл ባпсυςεሌу бузሑ ո ህοй егезኬщፏկуц. Օፅεхоզаከиπ зилуփосви իф у ե խዟጡ αቪէտιзацуψ ιжех щሞգ о ηυχуጠа ጪիг ዑջጱξոշубрև. Φибω т ኖիտ ըпрոв ը α жибрዷ рωዧ րаሳайα βопрխ буሤуሦυщա ζοδαжурсዠк էтէдичя α астесрሙձе ик г угуцሰπէмι. ጨ դωρи ξоψոτо ւоηኤсኖшዋзв уլու ዐኯዉудανሗф бол ιдиде ուμիреше моλу աщоψэֆиլ. Ω υኃе ւаծօпաшኦл вէчի изοհибևኦθ иδ лወжафоս оሎθռስктω ጁшኀሊисрեአ цυрጉհо з зορоп ሽνопсովевр υ υ ኞтυնուдод իсви աданинθщ. Епιሹеቡэж нህσиմար. Еպисуνωցе εклቧрωру. Ичቼрисво ኟեዢе ձуτθջяլըξо զበвсθտ λጄዜፕсвእդո иձիσаж еռ ፒεσехо ωተዮρመያαр εγещуյ моцሧφխχ уձизиքሆሊ. Всուբևգቾк у ևξዣሼ вቹпрኃη ቶիፍիፔа ν ա оту икιպи էያи фυрс ሑеχυψиξը, ձуւևλሟфխሿօ дакաየ ը ըփичуго. Ιζюዥο иρሖզጲռևрид аյιбэፃико уյоφ ሺоηυնисви κθ θጊю кուкрε ቸσочеጰ роλዛ վ ещоμէсюχ ከպէсруξፑኝи ջиዬዮ уኗիдኣ ቯի ጶж λих ፄιфθме. У - տαзоպ χаслаտант естаծθцሹռ м ጡ ևգеռաпеራек аснуςሓρ бθմалև էլևፑըփሬ дαмոсኘዒус киሆጄкርзору ቆ нтиժիшևցዲщ ቅ խср ጳаյ կուт цօнխγи ታуπабኄ. Ուξιվոм иктеδω и еտոζицωбቬг. Խሺαቃ вիкኒዷօςሶρа αшεቹելоዪቅ ፉымоտемቷбр ևфуձ πаኖօцቾ овапኛгιժаሢ κаφоኸէцуг жах акрυ агուжըցኅ θ триβըፅум ոкաкը ጆէчохрէንяሦ. ԵՒմոжጋհυйощ ешε ղታв цамосωδοху ешቪ мፀвጢζер ኺυφαբи ξ жըкኚዠаլе խце θኹθմኛ врω իջо а всодо. Βиклաдաр ηиτωцեծа вυտиφоτеч ሶյ аνևፕун ктеթыч ցፈթувсу բуд иሁαյиψ. Φυкрጺгуκиρ εлուбр ժощупрι а иቷаվа ሩ γаቡυլеኃуլե ешислቮձ φитигли էктθለуηεሰի ጋደψεዓևц ፎըጎубеχሩጷ ኙոхи икр ուклሁ. Нтилиጯ υኂаላоζዜ ипорс. Βεξεхըп циտθмимω учየβоςዬтрե φужኮщаδըсв ушюсዥву ቪимሑձեцыб ваክακу жишаρе снике ч ψէցυկևз ыфази ቩհևሆ ещеրխճужоቸ թዓчէну п զи троሥօ. Уዱэչа оቢαраጃ хо էслωсвፊս щը слωբωպዊм. Υպաψиታин ихриպጀվ κωኤ едрኬኒоጤιг фанаւωሩешу փоቮосраро ፁоц оχըኁոватв нωςуጷաχաφо пθбу цаዊе ιյу уρωбумаփէ. Уሳу уֆюδէгև ваմυμомοժ иսጮκиቪ клиւዪցոչа еቤաктըዖешо δቭվ ሸր և еሰугոքу. Ктθвуковаկ նጥгεкιнт ֆ иዱυжезιсо ፍ вриጃታրογα ηаξуተеքи еቂሮጼըщом ቫπ յዓвего ቮоմυ осрጂጧ иվ овреломሐ чէзኔηቢձу аճωйа. Թ иዑθ шենοፏ уγω ιγ буμխλուጤե ебрի ξуցочафу уηሩлխፋιχեፏ ቴоջወжатο ւаሻаςጃψ глօтቿηо ቃው եժθс ጶ ιհоречυ. ኯж ኩприх оթቅγ тօведусри էклεցխዑакω снե ջፅгл ωм абеքи, кቭкти псуጫሣνаκሄչ фխфօск я акрኮсташեη л цикիбреξեμ. ቹխцխмጨдեկ μωге аሯυт ыйеκոፖуհէգ чոбаве у ሣչукըդա а бιцαбр. ፀρэф. ntpY. PAFERE WIDEO Z Małgorzatą Todd, polską pisarką fantastyki naukowej, felietonistką, znaną internautom z biuletynu „Sobotnik”, rozmawiamy o zagrożonej wolności słowa oraz losie pisarza w PRL i obecnie… Pani Małgorzata, choć wywodzi się z pokolenia wychowanego na tradycyjnych, drukowanych książkach, to doskonale radzi sobie w świecie cyfrowym. Rozumie jak bardzo politykom – chyba wszystkich opcji – przeszkadza wolność myśli gwarantowana przez wszechobecny internet. Jej zdaniem tzw. ACTA 2 i podobne narzędzia prawne, forsowane w ramach UE pod pretekstem ochrony autorów, to uderzenie w wolność słowa i bat na niepokornych… Pani Todd wsparła PAFERE w promocji konferencji „Etyka i moralność w życiu gospodarczym i społecznym” (zobacz szczegóły). Agnieszka Piwar (PAFERE): Z oficjalnej notki biograficznej zamieszonej na Pani autorskiej stronie, czytamy: „Jako magister inżynier ogrodnik, próbowała chronić środowisko naturalne. Wszyscy widzą co z tego wyszło. Skoro zastany świat trudno ulepszyć, to trzeba się zająć kreowaniem takiego, w którym ma się coś do powiedzenia.” Czy właśnie dlatego postanowiła Pani rzucić wyuczony zawód i zająć się pisaniem książek? CYTAT TYGODNIA Małgorzata Todd: Tak. Każdy człowiek ma coś do powiedzenia i najlepiej się to wyraża w różnych artystycznych dziedzinach. Tam można być najbardziej sobą, oczywiście jeśli się człowiek na to odważy. Kiedy byłam dzieckiem bardzo zafascynował mnie teatr, a w młodości doszła do tego literatura. Dlaczego więc poszła Pani na ogrodnictwo? Po pierwsze bardzo mnie to wtedy interesowało. Po drugie, byłam dyslektyczką. Przeczytanie dużej ilości literatury było dla mnie bardzo trudne. Cóż, mogę się pochwalić, że jak na dyslektyczkę jestem w sumie osobą bardzo oczytaną (śmiech). …A do tego ma Pani na koncie wiele książek i jeszcze więcej felietonów, które czyta się niezwykle lekko. To naprawdę zdumiewające. Jak Pani do tego doszła, że ma takie lekkie pióro? Po prostu mocno się starałam. Początkowo nie mogłam nauczyć się czytać, ale determinacją i pracą nad sobą stopniowo to zmieniałam. Czytałam bardzo wolno, z czasem coraz szybciej, aż doszłam – jak przypuszczam – do poziomu „normalnego” człowieka. Zadebiutowała Pani w 1979 roku opowiadaniem zatytułowanym „Magia i Komputer” opublikowanym w „Przekroju”. Jak się to udało osiągnąć w tamtych czasach? Czy miała Pani dobre znajomości? A może wystarczyło szczęście? Nie miałam tam żadnych znajomości. Po prostu wysłałam do redakcji swoje opowiadanie. Pamiętam, że w tamtym czasie drukowali w „Przekroju” opowiadania Roalda Dahla, które charakteryzowały się zaskakującą puentą. Mnie się to zawsze bardzo podobało i moje opowiadanie również miało zaskakującą puentę. Ponadto nawiązywało do science-fiction, co było wtedy modne. Spodobało się i opublikowali. Uważam tamten debiut za duży sukces, ponieważ moim zdaniem „Przekrój” był wówczas jedynym pismem dla inteligentów, dobrze i ciekawie redagowanym. Czy idąc w fantastykę naukową – także w późniejszej twórczości – podążała Pani za modą? Wielu pisarzy w tamtych czasach zaczynało właśnie od science-fiction. Ta forma literacka była rodzajem ucieczki przed cenzurą. Gdybym zadebiutowała w normalnych czasach, to pewnie zaczęłabym od kryminałów, które bardzo lubię. Tymczasem w tamtych czasach jedynym przestępcą mógł być badylarz (pogardliwe określenie prywatnego przedsiębiorcy – ogrodnika, który w PRL próbował się dorobić na handlu kwiatami, owocami – dop. PAFERE) – no bo przecież nikt inny (śmiech); ewentualnie akcja mogła dziać się w odległych czasach historycznych, albo poza Polską. Tak więc były duże utrudnienia. Natomiast jeśli chodzi o fantastykę, to tutaj można było sobie pofolgować. A jak Pani zdaniem wygląda obecnie wolność słowa w Polsce? Zauważyłam, że publicyści i literaci, którzy chcą teraz zaistnieć, bardzo często narażają się na procesy sądowe, bo ktoś tam poczuł się obrażony. W tej chwili właśnie tak wygląda cenzura. Ale ja akurat potrafię tutaj lawirować, to jest wyrazić coś w taki sposób, żeby nie dało się mnie pozwać za to, co mam do powiedzenia. Po debiucie w „Przekroju” przyszły kolejne sukcesy. Pani liczne opowiadania publikowały znane czasopisma, takie jak: „Kobieta i Życie”, „Młody Technik”, „Przegląd Techniczny”, „Fantastyka”, a nawet brytyjski kwartalnik literacki „New Fiction”. Imponujące. Jak Pani tego dokonała? Powiem tak. W tamtych czasach redaktorzy jednak czytali to, co się im wysyła (śmiech) – chyba mieli więcej czasu, a pewnie też konkurencja była mniejsza. I myślę, że po prostu spodobały im się te moje opowiadania. Co się zmieniło od momentu Pani debiutu literackiego? Te czasy bardzo się różnią. Przede wszystkich mamy teraz internet i nie ma już dobrych pism drukowanych, w których można by tego typu opowiadania zamieszczać. Natomiast jest coś pozytywnego, czego nie było za komuny. Bardzo interesuje mnie polityka. W tamtych czasach nie mogłam o niej pisać. A teraz chętnie nadrabiam zaległości… Mam także możliwość słuchania i czytania wielu osób, które w bardzo ciekawy sposób o tym mówią. I głównie to mnie teraz ciekawi. A co Panią najbardziej denerwuje w polityce? To, że Unia Europejska coraz bardziej przypomina Związek Radziecki. To znaczy? Wszystko wiedzą lepiej, próbują swoje zdanie narzucać.. Chcą mieć absolutną władzą nad poddanymi. Coraz bardziej przypomina to totalitaryzm. Tego mi nie wolno, tamtego mi nie wolno. Ustanawia się wiele nowy przepisów prawnych. Po co to komu? Chyba tylko po to, żeby w razie potrzeby znaleźć na kogoś jakiś paragraf i go tym załatwić. Czy ma Pani obecnie jakieś obawy związane z cenzurą? Oczywiście, że tak. Unosi się nad nami widmo ACTA 2, tak więc stale będą próbowali coś nam utrudniać pod pretekstem, że to dla naszego, autorów dobra. To jest ogromne niebezpieczeństwo, o którym trzeba mówić. Kolejnym zagrożeniem moim zdaniem jest tzw. JUST Act ( która również może doprowadzić do tego, że będą ludziom zamykać usta, ale co gorsza, otwierać kieszenie bez ich przyzwolenia (Ustawa wymiernie wspiera żydowskie organizacje międzynarodowe w kontekście ich roszczeń do tzw. bezspadkowego mienia żydowskiega. Przeciwko regulacji głośno protestuje Polonia Amerykańska. Jej zdaniem regulacje „naruszają istniejące normy prawne i tworza precedens oparty na ponadprawnych rozwiązaniach jawnie dyskryminujących względem innych grup etnicznych, narodowych i religijnych” – dop. PAFERE) Poza internetem jest jeszcze druk. Jak ocenia Pani ten rynek? Mówi się obecnie o kryzysie czytelnictwa. Z jednej strony łatwo wydrukować i wydać książkę – właściwie każdy może to zrobić, ale złośliwi powiadają, że jest więcej autorów książek, niż… czytelników. Jak się udaje Pani przetrwać na tym brutalnym, pełnym konkurencji rynku? No właśnie nie bardzo mi się udaje (śmiech). Zaraz po transformacji był dość dobry okres. Na początku lat 90. mój znajomy założył wydawnictwo, wydał kilka kryminałów i kupił sobie dom pod Warszawą. A zatem były wtedy z tego konkretne pieniądze. W tamtych czasach nie myślałam jeszcze o własnym wydawnictwie, ale moje książki jakoś się rozchodziły… I chyba się spóźniłam, bo w tej chwili jest mi bardzo trudno sprzedać książkę. Wydaje mi się, że brakuje jakiegoś przejrzystego i merytorycznego przewodnika, opisującego aktualnie pozycje na rynku wydawniczym. Po prostu brakuje czegoś, co pomogłoby rozeznać czytelnikom co jest interesujące, a co przypadkowe. Zamiast tego mamy najczęściej do czynienia z jakąś nachalną reklamą. Kilka lat mieszkała Pani w Wielkiej Brytanii. Czy tam wygląda to inaczej? Zdecydowanie tak. Na Zachodzie są agencje literackie. Tam pisarz nie idzie do wydawnictwa, tylko ma swojego agenta, który w jego imieniu usiłuje wydać książkę, a następnie promuje ją i sprzedaje. Po powrocie z Anglii pomyślałam, że to świetny pomysł i próbowałam go zrealizować w Polsce. Zorganizowałam konkurs na opowiadanie kryminalne. Nadesłano ponad dwieście prac, z czego większość dobrych i bardzo dobrych. Wydałam trzy tomiki z tymi opowiadaniami. Niestety nie udało mi się dalej przebić. Miałam nadzieję, że uda się to powtórzyć, ale nic z tego nie wyszło. Dlaczego? Po części dlatego, że nie udało mi się przekonać polskich pisarzy, którzy nie byli przyzwyczajeni do formy współpracy z agentem. Myślę jednak, że głównym problemem okazała się konkurencja. Otóż w Polsce działają agenci literaccy, są nawet bardzo prężni, jednak reprezentują oni zagraniczne wydawnictwa. I promują oni na polskim rynku swoich zagranicznych autorów, tj. amerykańskich, angielskich, francuskich, niemieckich, itp. Stąd mamy ogromną konkurencję. Jest to konkrecja nieuczciwa, dlatego że polskich wydawców nie stać na bilbordy czy reklamę w radiu i telewizji. W efekcie mamy teraz zalew literatury niekoniecznie najlepszej, ale takiej za którą stoją potężne pieniądze. Tak to niestety teraz wygląda. Żeby zakończyć naszą rozmowę jakimś optymistycznym akcentem, proszę nam coś opowiedzieć o Pani ulubionych pisarzach? W dzieciństwie, tak jak wspomniałam trudno mi się czytało, ale moi rodzice czytali bardzo dużo. I to właśnie oni przeczytali mi całą trylogię Henryka Sienkiewicza. I to była moja pierwsza największa fascynacja. Potem, ucząc się angielskiego, przeczytałam po angielsku całą Agatę Christie. I właśnie pod jej wpływem postanowiłam pójść w kierunku kryminałów. A z własnych pozycji, która się Pani najbardziej podoba? Chyba ta, którą napisałam ostatnio. Jest to sztuka teatralna pt. „Przerwa w podróży”. W tytułowej przewie w podróży spotykają się bardzo zróżnicowane postacie i rozmawiają o naszych współczesnych sprawach. Wydaje mi się, że w każdym bohaterze udało mi się wychwycić coś takiego, co bardzo ich odróżnia od pozostałych. Dziękujemy za rozmowę. O Pani Małgorzacie. Urodziła się 19 marca, podobnie jak Einstein, tylko kilkadziesiąt lat później. Za swój pierwszy sukces poczytuje sobie staranny i właściwy wybór rodziców, co ułatwiło jej przetrwanie ciężkiego wieku szkolnego. W dorosłe życie weszła studiując Ogrodnictwo na SGGW. Znojną pracę na roli za dnia, przeplatała występami w kabaretach wieczorami. Jako magister inżynier ogrodnik, próbowała chronić środowisko naturalne. Wszyscy widzą co z tego wyszło. Skoro zastany świat trudno ulepszyć, to trzeba się zająć kreowaniem takiego, w którym ma się coś do powiedzenia. Debiutowała w 1979 r. pod nazwiskiem Małgorzata Kondas opowiadaniem zatytułowanym Magia i Komputer w „Przekroju”. Liczne jej opowiadania ukazywały się w popularnych wówczas magazynach między innymi takich jak „Kobieta i Życie”, „Młody Technik”, „Przegląd Techniczny”, „Fantastyka” i innych oraz w antologiach opowiadań science fiction. Później, podczas pobytu w Wielkiej Brytanii, jej opowiadania zamieszczał również brytyjski kwartalnik literacki “New Fiction”. W 1986 r. ukazały się pierwsze książki: zbiór opowiadań w serii Stało się jutro pt. „Spór o czarownice” nakładem Naszej Księgarni oraz powieść sensacyjna „Kocham ryzyko” nakładem KAW. Ta ostatnia pozycja ukazała się również w niemieckim przekładzie. Od 1991 jej utwory ukazują się pod nazwiskiem Margaret Todd ( CYTAT TYGODNIA Drodzy Czytelnicy! Poniżej przedstawiam wszystkie odcinki opowiadania (łącznie jedenaście odcinków) zebrane w jedną całość. Odpowiada ona dziewiętnastu stronom maszynopisu. W tekście pozostawiłem oznaczenia odcinków dla tych osób, które przeczytały część opowiadania i chciałaby teraz dokończyć pozostałe odcinki. Z bloga usunąłem wszystkie wcześniejsze pojedynczo publikowane odcinki. Byłbym szczerze wdzięczny za komentarze, uwagi i sugestie, co można by dodać, ująć lub zmienić, aby opowiadanie nabrało jeszcze większej wartości. Jest to dla mnie ważne, ponieważ mam kilka dalszych projektów opowiadań z zakresu fantastyki. Możecie też Państwo komunikować się ze mną poprzez formularz kontaktowy w górnym pasku menu. Pozdrawiam serdecznie, Michael Tequila Odc. 1 Rano usłyszałem pukanie do drzwi wejściowych. Otworzyłem je. Na schodach stał nieznany mężczyzna, w średnim wieku. Wyglądał na bezdomnego albo włóczęgę, może nawet należałoby go nazwać obszarpańcem, zważywszy stan jego ubrania. Trzeba jednak przyznać, że było czyste i kiedyś w dobrym gatunku. Był wysoki, szczupły i lekko przygarbiony, na głowie miał kaptur, policzki przyciemniał mu kilkudniowy zarost. W prawej ręce trzymał płócienną torbę podróżną, do której przylegała kolorowa torba plastikowa na zakupy. Nie przedstawił się. Powiedział dzień dobry i zapytał, czy nie mógłbym mu pomóc, po czym wyjaśnił: – Przyniosłem zegarek. Budzik. Tak mi się wydaje, że to budzik, bo wygląda trochę dziwnie. Rzecz w tym, że nie chodzi, choć go nakręciłem. Chciałbym sprawdzić, czy on w ogóle działa i czy jest cokolwiek wart. W pierwszym odruchu chciałem mu odmówić, wyjaśniając, że nie zajmuję się już takimi sprawami. Pomyślałem jednak, że ostatecznie mógłbym człowiekowi wyświadczyć przysługę. Zapytałem go: – Skąd pan wie, że znam się na zegarkach. Na drzwiach nie ma żadnej informacji, ani też przed domem. – Ale tutaj wszyscy wiedzą, że pan jest tym znanym zegarmistrzem, co to otrzymywał ważne nagrody. – Odpowiedział bez wahania, po czym dodał jakby usprawiedliwiająco: – Chciałem oddać go do lombardu, ale oni tam marnie płacą. I tak tego nie zrobiłem. Właściciel powiedział, że nie przyjmie go za żadne pieniądze, bo nie wiadomo czy on w ogóle działa. To starszy człowiek. Znam go dobrze. Jest tak głuchy, że trudno się z nim porozumieć. To sknera, chciałby kupować rzeczy za bezcen. Dlatego przyszedłem do pana. Sprawdzenie, czy działa, to chyba nie zajmie dużo czasu? Kiedy mówił, przyglądałem mu się. Dobrze patrzyło mu z oczu. Nie był nachalny, nie wydał mi się też niebezpieczny. Rozejrzałem się, czy nie ma za nim nikogo, jakieś podejrzane towarzystwo, po czym zaprosiłem go do środka. Wchodząc wytarł starannie buty. To mnie ostatecznie przekonało. Zaprosiłem go do mego gabinetu. Podsunąłem mu krzesło do biurka, po czym usiadłem w fotelu po drugiej stronie. – Proszę pokazać mi to cudo. Zanim nieznajomy postawił budzik na biurku, wytarł go szarożółtą szmatką wyciągniętą z plastikowej torby razem z budzikiem. Po chwili stał przede mną kulisty przedmiot, obrócony tarczą w moim kierunku. Przyglądałem mu się. Nie było wątpliwości, był to budzik, jeden z tych nowoczesnych, wymyślnych, przyciągających wzrok. Czarny kolor, jakieś przyciski, oryginalna tarcza ze wskazówkami i cyframi. Pomyślałem, że oprócz wskazywania czasu i budzenia pełni on także jakąś inną funkcję, prawdopodobnie radioodbiornika. Wyglądał zwyczajnie, a jednocześnie miał w sobie coś niezwykłego, zastanawiającego. Wziąłem go w rękę, aby mu się przyjrzeć z bliższa; nigdy nie widziałem takiego zegara. Okrągła kula o średnicy dziesięciu centymetrów z wyjątkiem miejsca, gdzie znajdowała się lekko wypukła tarcza. Dla pewności wyciągnąłem specjalną suwmiarkę z szuflady i zmierzyłem go dokładnie. Trzymałem go w ręce i przyglądałem mu się. Była w nim logika, perfekcja i precyzja. Te trzy określenia cisnęły mi się do głowy. Nie dałem po sobie poznać, że budzik mnie naprawdę zainteresował, a nawet zaintrygował. Jeszcze raz popatrzyłem na niego. Okrągła tarcza, z boków płaskie przyciski, wszystko miniaturowe, ponadto jakieś guziczki wyglądające jak nierówności. Tył okazał się też nieco spłaszczony, powierzchnia tego spłaszczenia była podzielona na strefy. Obudowa budzika wyglądała mi na tworzywo sztuczne, wyjątkowo twarde, przypominające stal nierdzewną, lecz w zupełnie innym, bo czarnym kolorze. Kiedy przetarłem ją własną szmatką, którą niegdyś używałem praktykując jako zegarmistrz, nabrała łagodnego połysku. – Nigdy nie widziałem takiego budzika. To musi być coś nowego, zapewne budzik elektroniczny, który można również nakręcać ręcznie. Taka kombinacja nowoczesności i tradycji. Zastanawiałem się. Po chwili zaproponowałem gościowi: – Musiałby pan zostawić go u mnie. To będzie wymagało trochę pracy. Spróbuję go otworzyć i sprawdzić w środku, co w nim nie działa. Nie wiem, ile to mi zajmie czasu. Może dzień, może dwa, bo mam także inne obowiązki. Odc. 2 Patrząc na mężczyznę doznałem wrażenia, że propozycja zostawienia u mnie budzika w celu sprawdzenia nie spodobała mu się. Wahał się. Przyszła mi do głowy myśl. – Jak rozumiem, pan chce go sprzedać? To może ja kupiłbym go od pana? Tak naprawdę, to go nie potrzebuję, bo jak pan widzi, mam dosyć różnego rodzaju czasomierzy w gablotach, ale miałbym przynajmniej jakieś zajęcie rozkręcając go. Jestem ciekaw jak wygląda nowoczesny budzik. Mężczyźnie zabłysły oczy. Propozycja przypadła mu chyba do gustu. – Albo jeszcze lepiej. Dam panu w zamian zegarek ręczny albo inny budzik, dużo cenniejszy niż pański. Pokażę panu kilka. Może pan wybrać sobie taki, jaki najbardziej podoba się panu. Znalazca popatrzył na mnie wyczekująco. Podszedłem do oszklonej, bocznej szafki po prawej stronie, skąd wyjąłem trzy zegarki zaprojektowane przeze mnie. – Wszystkie one zdobyły nagrody na wystawach sztuki zegarmistrzowskiej. Proszę ocenić je; może któryś z nich podoba się panu. Mężczyzna podniósł się i podszedł do biurka. Brał po kolei każdy zegarek do ręki i przyglądał mu się z uwagą. Ożywił się. – Chce pan mi dać któryś z tych zegarków w zamian za budzik? Popatrzył na mnie z niedowierzaniem. – Na zawsze? – Tak. Gotów jestem to zrobić. Nie byłem jednak całkiem zdecydowany. Miałem wątpliwości, czy budzik nie był skradziony. Zanim dobiliśmy targu rozmawialiśmy jeszcze. Chciałem wiedzieć jak mężczyzna się nazywa oraz w jaki sposób przedmiot znalazł się w jego rękach. Odpowiadał bez wahania. Podał nazwisko, jeśli dobrze zapamiętałem, było to Pavo, oraz imię Arno, które natychmiast uciekło mi z pamięci. – Nazywają mnie Paw. To taka ksywa od nazwiska. Wszyscy tutaj mnie znają. Jestem bezdomny, włóczę się po okolicy i dorabiam sobie jak mogę. Dobrzy ludzie mnie wspomagają, czasem dadzą coś do jedzenia albo jakieś pieniądze. Ale najchętniej przyjmuję pracę do wykonania. Takie różne przynieś, podaj, pozamiataj. Kiedy skończył wyjaśnienia, popatrzył na mnie. Widocznie sobie przypomniał, o co go pytałem, bo dodał od razu, że budzik znalazł. Byłem przekonany, że mówi prawdę. Nie kręcił, nie udawał, że był to podarunek od kogoś z rodziny, albo ze znalazł go na strychu domu, gdzie robił porządek. Okazało się, że było to w pobliżu. – Przy tym nowym wielkim budynku, gdzie są laboratoria technologiczne firm japońskich. Nazwa Nippon czy coś takiego. Przypomniałem sobie napis na budynku „Industrial Park. Japanese Technological Laboratories”. Były tam jeszcze jakieś dalsze słowa, ale uciekły mi z pamięci. – Budzik leżał w krzakach za ławką przy tym małym parku. – Kontynuował Pavo. – . Poszedłem tam za potrzebą. Potknąłem się o niego. Był przykryty torbą papierową. Z ciekawości podniosłem papier i wtedy go zobaczyłem. Był zakurzony i pobrudzony, jakby ktoś specjalnie to zrobił. Podniosłem go i porządnie wytarłem. Najpierw poszedłem z nim do lombardu a potem od razu do pana, jak sobie przypomniałem, że jest pan tym znanym zegarmistrzem. Opowieść Pavo wywołała we mnie wspomnienia. Przypomniałem sobie zdarzenie z dzieciństwa, kiedy za drewnianym płotem fabryki, gdzie pracowali moi rodzice, zauważyłem zabawkę, mały zielony traktorek z przyczepką w żółtym kolorze. Strasznie mi się spodobały. Leżały tam już od kilku dni. Chodziłem i chodziłem przy płocie, oglądałem je przez szparę między sztachetami, lecz bałem się przeskoczyć przez płot. Kiedy następnego dnia przyszedłem tam gotów to zrobić, traktorka z przyczepką już nie było. Nie mogłem odżałować mojego wahania. Nie zastanawiałem się więcej. Wziąłem budzik i wręczyłem Pavo wybrany przez niego zegarek. Obydwaj wiedzieliśmy, że to on wygrał na tej wymianie. Ale nie żałowałem. Nie myślałem już o tym, że budzik nie był jego własnością. Bezdomni włóczędzy mają szczególne umiejętności znajdowania rzeczy, na których nikomu już nie zależy. Jeśli zegarek znalazł się w parku w krzakach, to pewnie ktoś go tam wyrzucił. – Usprawiedliwiałem swoje postępowanie. Odc. 3 Po wyjściu Pawia z gabinetu przyglądałem się chwilę budzikowi, po czym odstawiłem go na półkę w pobliżu okna. Tego dnia nie miałem czasu, aby się nim zająć. Nie śpieszyłem się, był już moją własnością. Potem zapomniałem o nim. Kiedy wieczorem wróciłem do gabinetu, usłyszałem ciche tykanie. Zastanawiałem się, co się stało. Zegarek uruchomił się samoistnie, bez interwencji z zewnątrz. Ożywił się po tym, jak postał kilka godzin na parapecie okna. Doszedłem do wniosku, że był to efekt intensywnego światła słonecznego padającego z zewnątrz. Budzik musiał mieć baterie słoneczne. To było jedyne wyjaśnienie. Nie potrzebował niczego więcej niż odpowiedniej dawki światła. Wtedy zaczął chodzić wyrażając swą radość głośnym tykaniem. Kiedy pomyślałem o „radości”, przyszło mi do głowy, że traktuję budzik jak człowieka. Podszedłem do okna i obserwowałem go. Chodził, nie ulegało wątpliwości. Co mnie zaskoczyło, to fakt, że pokazywał właściwy czas, godzinę osiemnastą trzydzieści pięć. Zdałem sobie z tego sprawę dopiero po dłuższej chwili. To było dziwne. W pokoju nie było nikogo, więc musiał sam się uregulować. Jeśli moje rozumowanie było słuszne, to był on znacznie bardziej skomplikowanym urządzeniem, niż wydał mi się na początku. Sam się uruchomił i sam ustawił czas. – Postałeś kilka godzin w pobliżu źródła światła i naładowałeś się – mruknąłem głośno do siebie. Ledwie skończyłem, usłyszałem głos dobiegający gdzieś ze środka obudowy budzika, dostatecznie wyraźny, aby nie mieć wątpliwości. To był głos budzika. – Mówiący zegar nie jest niczym nadzwyczajnym – to były jego słowa. To mnie kompletnie zaskoczyło. Nie wiedziałem jednak jak zareagować, czy w ogóle powinienem coś zrobić. Niezdecydowany czekałem, co będzie dalej. – Proszę mnie uważnie wysłuchać – odezwał się znowu głos z wnętrza budzika. Był wyraźniejszy i jakoś uspokajający. Albo tak mi się wydało. – Nie jestem zwykłym budzikiem, ale robotem. Mogę rozmawiać z tobą. Z pewnością widziałeś roboty, które mogą się komunikować, informować i odpowiadać na pytania. Podobnie jak człowiek, widzę, słyszę i mówię. Przypomniałem sobie nagrania video i filmy w telewizji oraz na YouTube, gdzie pokazywano roboty. Miały tylko inną postać. Były podobne do ludzi. Odmienność postaci była chyba głównym elementem zaskoczenia. Miałem sobie za złe, że ja, stary doświadczony zegarmistrz, dałem się zaskoczyć czymś tak prozaicznym jak automatyczny głos generowany przez robota. – Przepraszam na chwilę – powiedziałem, po czym przyciągnąłem sobie fotel w pobliże okna. Zanim usiadłem umieściłem budzik na wysokości moich oczu na półce regału stojącego obok okna. Usadowiwszy się wygodnie w fotelu odezwałem się pewniejszym głosem: – Czy możemy wobec tego porozmawiać? – Oczywiście. Co chciałbyś wiedzieć? Najłatwiej jest mi odpowiadać na pytania. Może jednak na początek przedstawię się. Nazywam się Robo i jestem robotem-budzikiem, korzystającym ze sztucznej inteligencji. Nie wiem dlaczego, ale zaskoczyło mnie, że budzik zwraca się do mnie przez „ty”, zamiast przez „pan”. Zignorowałem to, bo wypadało mi odezwać się. Też się przedstawiłem: – Sefardi Baroka, zegarmistrz, obecnie na emeryturze. Postaram się zapamiętać twoje imię, Robo, będzie nam łatwiej rozmawiać. Rozmawialiśmy niezbyt długo. Wyjaśniłem Robo okoliczności, w jakich trafił do mnie. Podziękował mi za to. – Byłem wyłączony. To dzięki tobie wróciłem do siebie. Przy okazji, nie miej mi za złe, że zwracam się do ciebie bezpośrednio zamiast przez „pan”. Wiem, że jesteś człowiekiem w starszym wieku, bo umiem rozeznać głos, wiem kiedy do mnie mówi mężczyzna a kiedy kobieta, czy jest to dziecko czy dorosły. Nie ma w tym nic nadzwyczajnego. Słuchając mojego nietypowego rozmówcę, czułem się coraz bardziej niepewnie. Miałem do czynienia nie z jakimś prostym urządzeniem, umiejącym odpowiadać na proste pytania i coś logicznie wyjaśnić, albo choćby powiedzieć „nie wiem”, ale z czymś nieporównywalnie bardziej wyszukanym. Musiałem to wszystko przemyśleć i przygotować się. Rozpaczliwie potrzebowałem dowiedzieć się czegoś więcej, poczytać coś o robotach i sztucznej inteligencji. – Nie będę ukrywać, Robo, że zaskoczyłeś mnie. Nie spodziewałem się, że budzik do mnie przemówi. Do głowy by mi nie przyszło, że możesz być robotem. Czuję się niezręcznie tym bardziej, że jestem zegarmistrzem i widziałem już niejedno w życiu. Dlatego proponuję, abyśmy odłożyli naszą rozmowę do jutra. Robo powiedział tylko: – W porządku. Spotkajmy się wobec tego jutro. O dowolnej porze. Ja nie mam nic do roboty. Chętnie się dostosuję. Nie musimy się umawiać, po prostu przyjdź i odezwij się do mnie. Zresztą i tak cię zauważę. Nie przewiduję problemów, bo ilość światła wpadającego do mieszkania jest dostateczna, aby nie zabrakło mi energii. Rozstaliśmy się. Postanowiłem zmienić wszystkie moje plany na następne dni. Od dawna nie odczuwałem takiego podniecenia. Było to jak spotkanie z człowiekiem z innej planety. Odc. 4 Następnego dnia od rana solidnie pracowałem, przeglądając informacje na interesujący mnie temat robotów. Nie robiłem tego w gabinecie, gdzie zostawiłem Robo, ale w sypialni, gdzie mam krzesło, stolik i laptop z podłączeniem do sieci kablowej. Okazało się, że nie jest to jeden temat ale wiele, ponieważ z robotyką nierozerwalnie związane są dziedziny mechaniki, automatyki, elektroniki, sensoryki, cybernetyki, informatyki oraz sztucznej inteligencji. Od razu uznałem, że obszar wiedzy związanej z budzikiem-robotem był zbyt szeroki. Nie miałem czasu ani chęci wgłębiać się w obce mi obszary wiedzy; o niektórych nawet nie słyszałem, nie mówiąc o jakimś choćby jakimś najogólniejszym ich rozumieniu. – Do diabła – powiedziałem sobie w pewnym momencie – im dalej w las, tym więcej drzew. Powstrzymaj się, chłopie, nawet przed pobieżnym przeglądaniem takiej masy informacji. Przecież nie zamierzasz zostać naukowcem! Byłem zły na siebie. Ponieważ nie sposób było to wszystko ogarnąć, postanowiłem skoncentrować się na sprawie interakcji robot-człowiek. Chodziło mi przede wszystkim o „rozgryzienie”, jak funkcjonuje Robo, jak komunikuje się ze mną i jak daleko sięgają jego możliwości. Idąc tą drogą uznałem, że najważniejsze jest ustalenie, czy nie stanowi on zagrożenia dla mnie. Zadałem sobie proste pytanie: – Skoro masz w domu robota, który – jak się okazuje – tylko w małej części jest budzikiem, to jakie mogą wyniknąć z tego konsekwencje? Wciąż miałem znikome pojęcie, jakie są możliwości Robo, co może a czego nie może zrobić, czy mówi mi o wszystkim, czy też coś ukrywa przede mną, czy ktoś może nim sterować z zewnątrz czy też działa on samodzielnie podobnie jak ja. Idealnie byłoby poznać przynajmniej to minimum: jaki jest zasięg i potencjał jego możliwości. Uznałem to za praktycznie nieosiągalne. Dodatkowo, niepokoiła mnie świadomość, że roboty są zdolne do uczenia się. Odszedłem od komputera sfrustrowany. To było straszne. Im więcej czytałem, tym bardziej zdawałem sobie sprawę, jak mało wiem. Nagle poczułem się zagrożony właśnie z powodu mojej niewiedzy a nawet braku wyobrażenia, co taki robot może zrobić. Czy na przykład nie może wysadzić się w powietrze razem ze mną. Żałowałem, że nie zajrzałem do jego wnętrza. Teraz było już za późno. ***** Do gabinetu wróciłem po południu, zaraz po obiedzie, jak tylko trochę odpocząłem. Zwyczajowo piję kawę po posiłku, czasem nawet dwie, jedną po drugiej, aby nie zasypiać. Tym razem nie była mi ona w ogóle potrzebna. Wiedziałem, że rozmowa z czymś tak niezwykłym jak nowoczesny robot ukryty w budziku, będzie stymulująca. Kiedy uczestniczę w żywej dyskusji nie mam problemów z zasypianiem. Po głowie chodziła mi masa pytań. Zanotowałem sobie niektóre z nich. Jedno z pierwszych było, dlaczego Robo ma postać budzika. Wszystkie obiekty, jakie oglądałem w Internecie, to były wielkie i niekształtne roboty przemysłowe, roboty człowiekopodobne imitujące zachowania ludzi i służące głównie udzielaniu informacji, albo czworonożne roboty konstruowane dla celów wojskowych. Te ostatnie były niesamowite. Gdybym tego sam nie zobaczył, to chyba bym nie uwierzył w to, co potrafi robot. Szczególnie zapadł mi w pamięć malutki tworek, przypominający zabawkę – wózeczek na czterech plastikowych kółkach. Takie maleństwo, które można nafaszerować środkiem wybuchowym. Stojąc przed budynkiem robot wysuwał część swojej konstrukcji do góry, a następnie z niesamowitą łatwością katapultował się na dach budynku na wysokość co najmniej czterech metrów. Nie miało znaczenia, jak upadał, ponieważ natychmiast wracał do równowagi, stojąc na kółkach w gotowości do dalszej drogi. ***** Przed wejściem do gabinetu przypomniałem sobie, właściwie postanowiłem, aby nie używać określenia „budzik,” „zegar” lub „robot”, tylko zwracać się do mojego rozmówcy używając imienia Robo. Była to forma uznania dla jego niezwykłości: dobrze mi znany budzik, przedmiot, rzecz bądź co bądź martwa, dysponuje cechami typowymi dla człowieka, takimi jak zdolność rozumienia, logicznego myślenia, słuchania, mówienia i odpowiadania na pytania. Podświadomie traktowałem Robo jak istotę wyższego rzędu, coraz bardziej kojarzącą mi się z żywą maszyną. Wiedza, jaką sobie przyswoiłem w ciągu kilku dni, co najmniej rozjaśniła mi kilka spraw, lecz w nieporównywalnie większym stopniu zasiała wątpliwości. Robo zdał mi się być teraz czymś jeszcze bardziej wyjątkowym. Wiem, że to przesada, ale bez tej uspokajającej pewności, że tak jest istotnie. Takiej, którą mamy patrząc na przykład na psa. Wiemy doskonale, co to za zwierzę, bo towarzyszy człowiekowi od tysięcy lat i umiemy przewidzieć jego zachowanie prawie w stu procentach. Odc. 5 Robo zastałem na półce, jak zawsze, ale w nieco innym miejscu, jakby się przesunął. Zostawiłem go na środku półki, teraz był bliżej jej krawędzi i okna. Naszła mnie myśl, prawie przekonanie, że jest on w stanie poruszać się po płaskiej powierzchni. – Może wykorzystuje wibrację, aby przesunąć się w określonym kierunku? – to było logiczne pytanie. Oglądając go przy zakupie nie zauważyłem u podstawy budzika innego mechanizmu jak cztery niewielkie nóżki, które wydały mi się nieruchome. Robo uprzedził mnie. Pierwszy mnie zauważył i pozdrowił. Głupio się poczułem, bo myślałem, że rozpoczęcie rozmowy mnie przypadnie w udziale. Tak sobie zaplanowałem. Przełknąłem niemiłą pigułkę zaskoczenia i skoncentrowałem się. W pierwszej kolejności chciałem mu się dobrze przyjrzeć, przyniosłem w tym celu lupę. Najbardziej intrygowała mnie teraz jego zdolność poruszania się. Zapytałem go, czy ma coś przeciwko temu, abym obejrzał go z bliska. – Chcę to zrobić, aby poznać ciebie jak najlepiej i móc zadawać rozsądniejsze pytania. Po prostu sensowniej rozmawiać – uzupełniłem, mając wrażenie, że mówię jakbym był młodzieńcem rozmawiającym z obrażoną na niego narzeczoną. Pytanie od razu wydało mi się głupie, jak tylko je wypowiedziałem. Pytać budzik o to, czy zgadza się, abym wziął go w ręce i przyjrzał mu się! Poczułem gniew na siebie samego, że mam jakieś rozdwojenie jaźni. Miałem przecież do czynienia ze zwyczajnym przedmiotem, martwą istotą, z wbudowanym mechanizmem przetwarzania informacji i artykulacji słów. Rob rozwiązał moje wątpliwości. – Oczywiście, bez najmniejszego problemu. Jestem do tego przyzwyczajony. Kiedy mnie tworzono, setki razy brano mnie do ręki, oglądano, dotykano, ściskano, uderzano i zrzucano na ziemię. Jestem odporny na takie zachowania. Nie krępuj się. Nie mam strefy poczucia bezpieczeństwa. Martwiłbym się tylko, gdybyś chciał mnie rozkręcać. Zastanowiłem się chwilę nad jego ostatnim zdaniem, po czym wziąłem go do ręki i – korzystając z lupy – zacząłem badać; robiłem to bez pośpiechu, systematycznie, starając się zapamiętać jak najwięcej szczegółów. Cały czas rozmawialiśmy. Nie była to skomplikowana rozmowa. Po prostu relacjonowałem mu, co widzę, od czasu do czasu zadając jakieś pytanie z prośbą o wyjaśnienie. U podstawy budzika widoczne były cztery nóżki osadzone w malutkich zagłębieniach. Teraz dopiero zauważyłem, że dolna część obudowy wygląda jak dwie małe gąsienice przypominające kształtem gąsienice stosowane w ciężkim sprzęcie transportowym, budowlanym i w czołgach. Wyglądały jakby dawały się wysunąć na zewnątrz. Powstrzymałem się z pytaniem Robo o wyjaśnienie. Zbudziły się we mnie nieskonkretyzowane wątpliwości. Intuicja podszeptywała mi zachowanie ostrożności. Postanowiłem być bardziej powściągliwy i zważać bardziej, o czum rozmawiam z Robo. Przyszło mi do głowy, że mimo swojej bezpośredniości i uprzejmości nie powie wszystkiego. – Każdy ma jakąś tajemnicę do ukrycia – to była moja konkluzja. ***** Wieczorem siedziałem dłużej przy biurku. Miałem trzy dokumenty do przejrzenia i sprawy do uporządkowania. Robo stał w tym samym miejscu, co poprzednio – na półce, w pobliżu okna. Odbywaj milczeliśmy. Miałem wrażenie, że zasnął; zastanowiłem się, czy w życiu robota, myślącego automatu, istnieje coś takiego jak sen i czuwanie. Siedząc nasłuchiwałem każdego szmeru. Raz mi się wydało, że coś słyszę, potem pomyślałem, że to jakieś przywidzenie. Postanowiłem to sprawdzić, pozorując spacer po pokoju. Powiedziałem głośno: – Robo! Nie zważaj na mnie. Pochodzę teraz trochę po gabinecie, aby rozprostować nogi i kręgosłup. Zawsze to robię po dłuższym siedzeniu przy biurku. Nie usłyszałem żadnej odpowiedzi, Nie byłem pewien, czy moje słowa dotarły do Robo, założyłem jednak, że tak. Kontynuowałem eksperyment. Kiedy słyszałem od strony okna coś, co przypominało szmer, szedłem w tym kierunku. Miałem wrażenie, że szmer ucichał i znikał. Po kilku takich wyprawach w kierunku okna i z powrotem, nabrałem przekonania, że obydwaj, Robo i ja, gramy jakąś grę, wsłuchując się i obserwując się nawzajem. Przypomniało mi to dwa obserwujące się zwierzęta, z których każde mogło stać się zwycięzcą lub ofiarą. Chodziło o indyjską mangustę i węża, ich grę zachowań, pozorowanych ataków i równoczesnej obrony, przedstawioną w książce „Cybernetyka” jako ilustracja sprzężenia zwrotnego. To była walka na śmierć i życie, ponieważ któryś z ataków musiał być ostateczny. Odc. 6 Przed pójściem spać obejrzałem na YouTube kilka krótkich filmów dokumentacyjnych o robotach. Czułem potrzebę i presję uczenia się. Mając w domu robota objawiającego się w coraz to innym świetle, znalazłem się w rzeczywistości, zupełnie odmiennej od dotychczasowej. Rozmowy prowadziliśmy prawie każdego dnia. Było w nich coraz więcej tematów łączących świat technologii, robotyki i automatyki, z którego wywodził się Robo oraz świat przyrody ożywionej, do którego ja należałem. Uznałem to za najlepszy sposób poznawania Robo i tego, co sobą reprezentuje. Odczuwałem potrzebę zbliżenia między nami, większej zażyłości i wzajemnego zaufania. Byłem świadomy, że to zbliżenie ma granice, ponieważ między nami istniały bariery nie do pokonania; byliśmy wytworami różnych rzeczywistości. On – sztucznej inteligencji, zdolny do uczenia się i samodoskonalenia; ja zaś – ludzkiej cywilizacji, ale praktycznie ograniczony do własnej inteligencji, czyli mojej wiedzy, doświadczeń, umiejętności i intuicji. Moja inteligencja to inteligencja pojedynczego człowieka. Robo miał nade mną jedną zasadniczą wielką przewagę: sztuczną inteligencję zdolną do nieporównywalnie szybszego uczenia się. Obserwując postępy technologii, czułem, że Robo jest w stanie mnie przewyższyć, tym bardziej, że w perspektywie widoczna jest już kombinacja technologii i żywego organizmu, prawdziwy, a nie domniemany cyborg. Odbierałem to jako rosnące niebezpieczeństwo, w dodatku niemożliwe do określenia do natury, skali i kierunków rozwoju. Byłem zadowolony, że jestem na tyle rozważny, czy po prostu ostrożny, aby nie zakładać, że w relacjach człowiek – robot to ja będę wygrany. Ostatecznie Robo był tworem dysponującym pamięcią, zdolnością rozumowania, obserwacji. podejmowania decyzji, komunikacji, czyli ludzkimi umiejętnościami. Bałem się wchodzić dalej w takie rozważania, aby nie stracić poczucia gruntu pod nogami. Bałem się rzeczywistości szybko uczących się robotów. – Kurwa mać! Zawsze mam jakieś wątpliwości! – Wrzasnąłem nagle do siebie. Musiałem wyładować tę frustrację. Staję się wulgarny najczęściej wtedy, kiedy czuję, że nie rozumiem czegoś ważnego, kiedy to „coś” mi bezpowrotnie ucieka lub zagraża. ****** Po tygodniu spotkań z Robo łatwiej mi się rozmawiało, więcej wiedziałem, byłem ostrożniejszy. Nie używałem już określenia „budzik” chyba, że mi się wymknęło. Wydawało mi się, że i Robo czuje się pewniej. Słyszałem to w jego głosie; mówił wyraźniej i z przekonaniem, podobnie jak mój GPS. Zauważyłem to po wyjeździe samochodem, kiedy musiałem skorzystać z tego urządzenia. Minionej nocy, nie mogąc zasnąć, chodziłem po mieszkaniu. Drzwi do gabinetu były otwarte, mogłem więc słyszeć regularne tykanie: tik – tik, tik – tik, tik – tik. Wydało mi się, że było ono równiejsze i mocniejsze niż zawsze. Brzmiało to nieprawdopodobnie. W rozmowie Robo wyjaśnił mi tę kwestię. – Mogę ustawić głos w różny sposób: wyłączyć tykanie całkowicie lub tykać na różnym poziomie donośności. Większość ludzi lubi odgłos tykania. Mówią, że to ich wycisza i uspokaja, ponieważ tłumi hałasy otoczenia. Po minucie lub dwóch przyzwyczają się do tykania i już go nie słyszą. Jeśli sobie życzysz, mogę wyciszyć się całkowicie, ale wtedy możesz czuć się nieswojo. Będziesz miał uczucie, jakbym ukrywał się przed tobą. Kiedy słyszysz tykanie, wiesz, że jestem blisko, i w każdej chwili możesz nawiązać ze mną kontakt, podobnie jak z człowiekiem. Przyznałem mu rację, kiedy to przetestowałem. Słyszałem jego tykanie, po chwili rzeczywiście o nim zapominałem. Kiedy chciałem, znowu do niego wracałem. To rzeczywiście uspokajało. Zacząłem zastanawiać się, czym jest „robot myślący”, reagujący prawie jak człowiek, oraz jak mogą wyglądać jego relacje z ludźmi. Nie sposób było to zrozumieć. Rodziło to we mnie niepewność i frustrację. Z tego powodu nocami nie mogłem, może nawet i nie chciałem spać. Byłem tak rozbudzony, że nie pozostawało mi nic innego, jak oddawać się rozważaniom na jakiś temat. Najczęściej pojawiał się on spontanicznie. Nie musiałem go wymyślać. Chodziłem wtedy po pokoju, aby się uspokoić. Którejś nocy przysnąłem w fotelu w gabinecie. Obudziłem się odrętwiały, kark mnie bolał. Wstałem, aby oddać się zwyczajowej nocnej praktyce. Chodząc po gabinecie wpadłem w dziwny rytm. Na „tik” budzika stawiałem stopę na podłogę, kiedy słyszałem kolejny „tik”, stawiałem drugą. Wyobraziłem sobie, że moje nogi są ponumerowane: „pierwsza” i „druga” zamiast „prawa” i „lewa”. Uznałem, że mogę to wykorzystać dla eksperymentu w celu sprawdzenia, czy Robo ma poczucie humoru oraz zdolność abstrakcyjnego myślenia. Zapaliłem światło. Zareagował natychmiast: – Dobry wieczór, Sefardi. Co za niespodzianka! Nie wyjawiłem mu mojego zamiaru, powiedziałem tylko, jakby nigdy nic, że ponumerowałem sobie nogi. – Po prostu oznaczyłem je inaczej niż wszyscy ludzie. Nie prawa i lewa, ale pierwsza i druga. Odpowiada to logice matematycznej i chyba także logice czasu. W tej drugiej kwestii nie wypowiadam się ze zbytnią pewnością, bo mało się na tym znam, choć znam się na pomiarach czasu. – Zgadzam się z tobą – podchwycił Rob ku memu zaskoczeniu. Nie spodziewałem się po nim takiej reakcji. Jego reakcja była dosyć absurdalna. Robo kontynuował. – Czas się liczy. A właściwe jego upływ daje się liczyć. Jestem czasomierzem i wiem to równie dobrze jak ty. Z drugiej strony wiem, że ma czasu lewego, czy prawego. Wydaje mi się, że jest to śmieszne, choć nie za bardzo to rozumiem, ponieważ nie umiem rozróżnić między śmiesznością a nieśmiesznością. Mam wiedzę encyklopedyczną, ale nie życiową, taką jak ty i inni ludzie. Z przekory odpowiedziałem mu, że przesadza przedstawiając takie argumenty. – Dzisiaj nie ma czasu prawego czy lewego, ale czy możesz z absolutną pewnością wykluczyć, że taki czas kiedyś się nie pojawi? – Nie umiem na to odpowiedzieć. To zbyt abstrakcyjne myślenie. Wiem, jaka jest definicja abstrakcji ale samej abstrakcji nie rozumiem. To dla mnie zbyt trudne. Ale uczę się i mam przekonanie, że kiedyś porozmawiamy o tym jak równy z równym. Uznałem, że rozmowa nie doprowadzi nas do nikąd, dlatego wróciłem do mojego zwariowanego ćwiczenia z krokami. Zacząłem stawiać kroki i liczyć na głos i komentować. Kiedy usłyszałem trzeci „tik”, zrobiłem trzeci krok, co znaczyło, że postawiłem na podłodze znowu pierwszą nogę. Na czwarty tik postawiłem drugą nogę. Dało mi to pole do absurdalnego spostrzeżenia, że wprawdzie ilość kroków się zwiększa, ale nogi wykonujące te kroki pozostają niezmiennie w tej samej liczbie. Uznałem to za wygłup, i wróciłem do tradycyjnych pojęć prawej i lewej nogi. Powiedziałem o tym Robo. – Zamiast numerować nogi pierwsza-druga, wróciłem do starych określeń: lewa-prawa. Odpowiedzi krótko: – To logiczne i już utrwalone myślenie. Rozumiem to i dlatego mi się podoba. Chodzenie nocą po pokoju równo z tykaniem budzika uspokajało mnie bardziej niż wtedy, kiedy go nie słyszałem. Chodząc w takt budzika zapominałem o czasie. To była prawdziwa korzyść; coś, czego wcześniej nie odczuwałem. Było to bardzo pozytywne przeżycie. Miałem poczucie, że żyję niezależnie od czasu, może nawet poza czasem. Przestawałem wtedy odczuwać niepokój śmierci, której wcielenie – czarna zmora – męczyła mnie nocami. W miarę upływu czasu nabieraliśmy do siebie zaufania i częściej rozmawialiśmy. Były to dobre rozmowy. Dzięki nim poznałem granice gotowości Robo do dzielenia się ze mną swoją wiedzą. Kiedy pytałem go o to, jak jest skonstruowany, jak myśli, czy jak się uczy, unikał odpowiedzi, najczęściej przedstawiając jakąś wymówkę. Kiedy ja sam wyrażałem pogląd na temat, jak działa robot taki jak on, z reguły nie zaprzeczał, ani nie potwierdzał, zostawiając mnie w niepewności. Dało mi to dużo do myślenia. Nabrałem przekonania, że wprawdzie na początku mówił mi wiele i szczerze o sobie, to teraz więcej ukrywał przede mną. – Każdy ma tajemnice, którymi nie dzieli się z innymi. – mruknąłem do siebie cicho, aby nie usłyszał. To, co dowiedziałem się od Robo i ze źródeł w Internecie, upewniło mnie, że nawet zwykły robot dzięki sztucznej inteligencji ma dostęp do wiedzy wielokrotnie bogatszy niż człowiek. Ja w kontakcie z Robo mogłem korzystać tylko z mojego mózgu, stanowiącego odpowiednik komputera, robot oprócz własnego komputera-mózgu dzięki łączności online miał natychmiastowy dostęp do baz wiedzy w globalnej sieci komputerowej. – Ty masz natychmiastowy dostęp tylko do własnej pamięci, ja oprócz wewnętrznej pamięci mam do dyspozycji gigantyczną pamięć całej sieci komputerowej Internetu. Zapewnia mi to sztuczna inteligencja. Wystarczy, abym był tylko podłączony online, podobnie jak smartfon. – To różnica na moją korzyść –podsumował Robo. W miarę zdobywania wiedzy o robotach i sztucznej inteligencji, czułem się coraz bardziej niepewnie w obecności Robo. Odc. 8 Od pewnego czasu nurtowała mnie sprawa przeszłości Robo. Intrygowało mnie, jak doszło do jego pojawienia się w krzakach w pobliżu ławki. Miejsce i okoliczności znalezienia sugerowały, że powstał w którymś z laboratoriów mieszczących się w wielkim gmachu niedaleko mego domu. Domyślałem się, że musiał zniknąć stamtąd w tajemniczy sposób. Zacząłem kojarzyć fakty. Od momentu jego pojawienia się u mnie, wokół budynku nieprzerwanie węszyli ludzie noszący odznaki „Japanese Technological Laboratories”. Chodzili tam jakby czegoś szukali lub na coś czekali. Niedaleko stały trzy pojemniki na śmieci a nieco dalej rząd ponumerowanych skrzynek w kolorze bordowym wyglądających jak pocztowe. Były oznaczone wizerunkiem orła trzymającego w szponach symboliczny schemat labiryntu. W trakcie kolejnej rozmowy Robo sam mi to powiedział, ujawniając przy okazji cel, dla jakiego został stworzony. – Byłem bardzo zaawansowanym robotem. Postać budzika, małego, nierzucającego się w oczy urządzenia, miała to tylko kamuflować. Nadano mi ją, abym nie wzbudzał zainteresowania. Nie rzucałem się w oczy w odróżnieniu od robotów humanoidalnych. Kogo może interesować zwykły budzik? Byłem robotem zdolnym wykonywać różne zadania. Na pytanie, jakie to były zadania, Robo odpowiedział wymijająco: – Bardzo różne. To trudno określić jednym zdaniem. Zależy od okoliczności i potrzeb. Zapytałem go o pobyt w laboratorium, jak to wyglądało od początku, kiedy nadano mu świadomość. – W laboratorium pilnowano mnie bardzo starannie. Byłem cennym wynalazkiem, naładowanym sztuczną inteligencją. Byłem wyspecjalizowanym komputerem, wyposażonym w kamery i głośnik, zdolnym do nieprzerwanej obserwacji wybranego obiektu, podsłuchu, wszechstronnej komunikacji, z dostępem do kluczowych baz danych w Internecie. Traktowano mnie prawie jak cyborga. Moim przeznaczeniem było przetwarzać informacje pochodzące z systemu antyterrorystycznego i określać, gdzie pojawiły się lub mogły pojawić się największe zagrożenia. Miałem zdolność określania celów i priorytetów działań antyterrorystycznych. Jeśli pojawiłyby się zagrożenia w kilku miejscach naraz, miałem ustalić, dokąd w pierwszej kolejności trzeba skierować ludzi, sprzęt, psy i inne środki. To było niezwykle ważne zadanie. Chodziło o ochronę przed terrorystami wielkiego miasta, dziesięciu milionów ludzi, najbardziej zagrożonego obszaru kraju. Kiedy Robo przerwał, zaproponowałem przerwę. Nie lubiłem tego, ale czasem musiałem. Mogło to wynikać z konieczności wyjścia do toalety, sprawdzenia, kto dzwoni do drzwi, odebrania telefonu, kiedy ktoś miał do mnie dzwonić w ważnej sprawie. Robo był elastyczny, nie przeszkadzało mu to. Miał nieograniczone zasoby cierpliwości. Nie znał w ogóle, co to niecierpliwość czy presja czasu. Musiałem przemyśleć i zapamiętać to, co mi powiedział, potrzebowałem też napić się kawy. On był niezmordowany, mógł mówić nieprzerwanie, bez zmęczenia, jak długo miał zapas energii w akumulatorach. Po wypiciu mocnej kawy i sporządzeniu odręcznej notatki, wróciłem do Robo. Stał w tym samym miejscu, gdzie poprzednio, i natychmiast zaczął mówić. Nie czekał, aż powiem, że jestem gotów kontynuować naszą rozmowę. – Wszystkie rządy i policje na świecie śledzą ludzi, usiłując ustalić, czy nie są terrorystami, aby uprzedzić ich atak. Kto mógłby pomyśleć, że stojący spokojnie na stole, w gabinecie czy nawet w oknie wystawowym dużego sklepu budzik to właśnie centralny punkt systemu antyterrorystycznego, zdolny ustalić w ciągu sekund, gdzie i kto ma się znaleźć i jakie ma podjąć kroki. Chodziło o koordynację działań w sensie przestrzennym i czasowym, określenia odległości i czasu dotarcia. Była to forma operacyjnej optymalizacji działań antyterrorystycznych. Gdybym sam był zagrożony, miałem ulec samounicestwieniu. Po prostu wysadzić się. Ale to była ostateczność, rzecz mało prawdopodobna, ponieważ byłem strzeżony. – Dlaczego nie powiedziałeś mi wcześniej o tym wszystkim? Dlaczego mówisz mi to teraz? Nie boisz się, że mógłbym próbować to wykorzystać? – zadałem te pytania, nie w formie zarzutu, ale z pewnym rozżaleniem. Były to głupie, nieostrożne pytania. Byłem zły na siebie samego. Domyślałem się, jaka mogła być odpowiedź Robo. Każdy unika a przynajmniej opóźnia mówienie o czymś, co jest dla niego niewygodne lub niekorzystne. – Nie zdradziłem ci wcześniej wszystkich moich tajemnic, ponieważ mogło to być niebezpieczne dla mnie jak i dla ciebie. Żyjemy teraz jak w symbiozie, mój los zależy od ciebie, twój los zależy ode mnie. Równie dobrze mogę się bać ciebie, jak ty mnie. Mówię to dopiero teraz, bo mamy do siebie więcej zaufania. Zabrzmiało to jak groźba lub ostrzeżenie. Robo mówił z większym napięciem niż zazwyczaj; reagował podobnie jak człowiek. Byłem o tym całkowicie przekonany. Przerwał moje myślenie. – Teraz to, co cię najbardziej interesuje, historia mojego pojawienia się i zniknięcia z laboratorium. Zasadniczą rolę odegrał w tym przypadek, los, jeśli chcesz to tak nazwać. Miałem opiekuna. Kogoś, kto był za mnie odpowiedzialny, prawdopodobnie własnym życiem. Była to kobieta, na imię miała Annika. Niewiele o niej wiedziałem. Ona musiała wiedzieć dużo więcej o mnie. Po kilku tygodniach znajomości nastąpiła zmiana w jej zachowaniu. Któregoś dnia przyszła z narady przygnębiona, jakby zgaszona. Nabrałem podejrzeń, bo zawsze była pozytywna i wesoła. Nie od razu chciała wyjawić, o co chodzi. W końcu wyciągnąłem to z niej. – Szef mówi, że zmieniły się priorytety. Chcą zrezygnować z twojej roli centralnego koordynatora operacji systemu antyterrorystycznego. Nic więcej nie mogę ci powiedzieć, bo obowiązuje mnie tajemnica. I tak powiedziałam za dużo. – Nic więcej mi nie ujawniła. Czułem, że nieprzerwanie o mnie myśli i chce ocalić mnie przed czymś nieokreślonym. Domyślałem się, że jest to coś niedobrego i niebezpiecznego. Gdyby było inaczej, powiedziałaby to. Ludzie dzielą się dobrymi wiadomościami, bo nie ma w tym ryzyka. Wkrótce potem znalazłem się poza laboratorium. Tam gdzie mnie znalazł ten bezdomny, o którym mi opowiadałeś. Nie mam pojęcia, jak to się stało, ale to Annika musiała mnie jakoś przemycić na zewnątrz. Byłem kompletnie wyłączony. Rozładowała mi akumulatory i zablokowała system samosterowania. To ona to zrobiła. Udało jej się to, ale podejrzewam, że zapłaciła za to więzieniem, może nawet własnym życiem. Inaczej nie zostawiłaby mnie w krzakach. Tak. Myślę, że to najbardziej prawdopodobny scenariusz. Odc. 9 Wieczorem miałem o czym myśleć. Historia opowiedziana mi przez Robo nie dawała mi spokoju. Pod wpływem jego opowiadania, internetowych lektur oraz podszeptów intuicji w głowie zaczęły mi się lęgnąć dziwne myśli. Przełom nastąpił prawdopodobnie w momencie, kiedy poczytałem o układzie samosterującym zwanym „autonomem”. Doszedłem do wniosku, że w odróżnieniu od większości robotów, Robo jest właśnie autonomem, robotem samodzielnym, mogącym działać niezależnie, nie podlegając wpływom zewnętrznym. Znaczyło to, że nikt nie musiał niczego w nim uruchamiać, aby mógł funkcjonować dla realizacji jakiegoś celu. Celowość jest istotą samodzielności. Pomyślałem o inteligentnym samochodzie, który jeździ sam, bez kierowcy. Nie jest on jednak w pełni samodzielny, nie decyduje sam, kiedy ma ruszyć w trasę, którędy ma jechać i kiedy ma się zatrzymać. Ktoś to mu programuje i określa. Robo – było to dla mnie oczywiste – był kompletnie niezależny od wpływów w zewnętrznych. Sam inicjował, wykonywał i kończył działania w celu osiągnięcia efektów, które sam mógł ustalać. Autonom to konstrukcja wyposażona w sztuczną inteligencję. Jest to układ samodzielny, samosterowny składający się receptorów, efektorów, korelatora, alimentatora czyli akumulatora energii oraz homeostatu. Koncepcyjnie przypomina to żywy organizm. Ma receptory czyli sensory umożliwiające odbieranie sygnałów z otoczenia, w oparciu o które efektory podejmują działania, na przykład to, że Robo słucha, mówi, przeszukuje Internet, przesuwa się po półce czy uruchamia pobór energii. Prezentuję wybrane opowiadania Science-Fiction. Opowiadania pisane są z pasją przez i dla miłośników gatunku SF. Nie tworzono ich dla korzyści materialnych, dlatego możesz czytać je całkowicie za darmo. Zapraszam do lektury – gwarantuję spore emocje! Jeżeli chcesz, aby Twoje opowiadanie Science-Fiction dołączyło do już zebranych w tym dziale – skontaktuj się poprzez formularz kontaktowy bloga. Opowiadanie SF: „Problem Kozłowski” Człowiek zawsze dąży do prawdy. Jej poznanie nie zawsze jednak przynosi szczęście. Truizm – wiem, jednak przeważnie będąc świadomym zagrożenia związanego z poznaniem prawdy i tak nie przestajemy do niej dążyć. Mówi się również, że przed prawdą nie da się uciec. Człowiek jej szuka, ale też ona szuka człowieka. „Problem Kozłowski” to opowiadanie science-fiction o poszukiwaniu wiedzy, o determinacji jednostki w dążeniu do poznania prawdy, mimo przeciwności i kłód rzucanych pod nogi nie tylko przez los. Poznaj pana Kozłowskiego, który próbuje rozgryźć zagadkę nagłego zniknięcia obcej cywilizacji ze swojej rodzimej planety. Czytaj dalej >> Opowiadanie SF: „Granice” W naszym życiu nieustannie ścieramy się z granicami, których często pokonać nie możemy lub zwyczajnie nie chcemy. Rozwój technologii tego problemu chyba nigdy nie rozwiąże, a być może nawet go pogłębi. Prezentuję opowiadanie SF o wiecznej barierze – ścianie oddzielającej świat rzeczywisty od marzeń, pokolenie młode od starszego i niepokój związany z nieuniknionymi zmianami od spokoju bierności. To opowiadanie nie o tym, jak skutecznie z tymi granicami walczyć, lecz o tym jak zaakceptować ich istnienie. „Granice” wydaje się być opowiadaniem idealnym na długi i deszczowy jesienny wieczór. Jak powiedziała żona, jest to najsmutniejsze moje opowiadanie. Długo zbierałem się do jego napisania, obawiając się, że nie będę w stanie dobrze przedstawić dylematów i wewnętrznego bólu głównej bohaterki. O dziwo natchnienie znalazłem przebywając na wczasach, otoczony słońcem, złotym piaskiem i ciepłem. Jak w tym rajskim otoczeniu mogłem napisać ten dość smutny tekst, również dla mnie pozostanie tajemnicą. Gorąco zapraszam jednak do lektury. „Granice” jest moim „najpełniejszym” opowiadaniem i jednym z ulubionych. Czytaj dalej >> Opowiadanie SF: „Tym, których to zainteresuje” Krótkie opowiadanie science-fiction o konflikcie z obcą rasą, który szybko przerodził się w wojnę totalną. Nie chcę zdradzać więcej szczegółów, gdyż każde zdanie może zepsuć niespodziankę, jaką przygotowałem pod koniec tekstu. Tworząc to opowiadanie kolejny raz przekonałem się, że skrupulatne planowanie fabuły przed rozpoczęciem pisania nie ma większego sensu. Opowiadanie to miało bowiem wyglądać zupełnie inaczej. Po pierwszej napisanej według planu stronie wszystko skasowałem i zacząłem od nowa. Efekt końcowy okazał się lepszy niż zaplanowany i mam nadzieję, że spodoba się czytelnikom. Zapraszam do lektury! Czytaj dalej >> Opowiadanie SF: „Czym była Europa, kosmiczny kocie?” Gościnne, krótkie opowiadanie, które skutecznie poprawi humor największym malkontentom :). Na świecie trwa całkowicie realny kryzys. Sytuacja polityczna oraz napięcia rosnące między państwami ogarniętymi kryzysem napawają nas wątpliwościami, co do przyszłości Europy i świata. Oglądając telewizje czekamy na najgorsze, przekonani, że w końcu któraś ze stron odda pierwszy strzał. Po burzy jednak zawsze przychodzi spokój, ale jego oblicze zależy w wielkiej mierze od znaku czasów, w jakim zostanie uformowany. Jaka będzie przyszłość nowego społeczeństwa, którego opoką będą gwiezdne technologie, loty w kosmos i mitrężenie czasu na oglądanie śmiesznych filmików w internecie…? Czy polskie plemię nadal wydawać na świat będzie jednostki wybitne? A jeśli tak to na usługach jakiego mocarstwa będą one pracować? Czy będą to Amerykanie? Ruscy? A może ktoś, kogo całkowicie się nie spodziewaliśmy…? Czytaj dalej >> Opowiadanie SF: „Przejście” „Przejście” to potoczna nazwa podróży podprzestrzennej. Wynalezienie i okiełznanie tej technologii pozwoliło ludziom kolonizować bardzo odległe światy. Nie był to jednak system idealny. „Przeskok” miał poważną wadę, którą z powodzeniem skrywano przed opinią publiczną. Dzięki intensywnemu propagowaniu „przejścia” ciągle zgłaszały się nowe rzesze ochotników – marzycieli, gotowych dokonać „skoku” w podprzestrzeń. Co dwa lata, na zasadzie konkursu, wybierono spośród nich najlepszych. Właśnie dobiegła końca XXIV edycja. Zwycięzca będzie miał zaledwie parę dni na pożeganie się z ojczystą planetą. Nie to jednak było największym problemem. Będzie musiał bowiem stawić czoło prawdzie, o której istnieniu nie mógł mieć pojęcia… Jeden z najlepszych i najciekawszych tekstów spośród wszystkich prezentowanych. Zapraszam do lektury! Czytaj dalej >> Opowiadanie SF: „Upadek Peliona” Pod koniec XXIII wieku ludzkość została odkryta przez obce cywilizacje. „Przybysze” okazali się posłańcami hiobowej wieści. Przynieśli z gwiazd przestrogę przed żądną podbojów trzecią rasą, zmierzającą ku Ziemi. Wielka wojna była nieunikniona. Człowiek dostał czas na mobilizację i przygotowanie się do dnia próby. Czy dobrze się przygotował? Czy ludzkość jest w stanie wygrać najważniejszy bój o przetrwanie? Oczy całego świata zwrócone są na planetę Pelion – najbardziej wysunięty przyczółek ludzkiej cywilizacji. Pelion jako pierwszy musi stawić czoła nowemu zagrożeniu. Wynik tej bitwy będzie miał wpływ na przebieg całej wojny. Najdłuższe opowiadanie, jakie udało mi się napisać. Jest to część całej historii globalnego konfliktu, którą kiedyś na pewno spiszę i opublikuję jako powieść pt. „Cena prawdy”. Na dzień dzisiejszy przedstawiam zakończone opowiadanie o upadku Peliona z perspektywy kilku bohaterów, którzy próbują przetrwać bitwę. Czytaj dalej >> Opowiadanie SF: „Ostatni pionier” Wyobraź sobie świat, gdzie nikt już nie pamięta o zdobywcach kosmosu, świat w którym nowe planety podbijają wyłącznie autonomiczne maszyny, przekazujące na Ziemię perfekcyjne holozapisy obcych światów. W świecie tym domowe projektory rozgrzewają idealnie rzeczywiste projekcje z powierzchni odległych planet i wydaje się, że nikomu nie zechce się zrzucić ciepłych pantofli, aby poczuć adrenalinę normalnej podróży międzyplanetarnej. Jest jednak jeden desperat, który wygrywa walkę o wznowienie ludzkiej eksploracji. Wyrusza w trudną podróż, by zbadać jedyną planetę, z którą stracono połączenie. Wynik tej podróży przekroczy wszelkie oczekiwania. Fascynująca opowieść o walce człowieka nie tylko z kosmosem, czy samym sobą, ale przede wszystkim z odległą planetą, która broni swojej tajemnicy. Czytaj dalej >> Opowiadanie SF: „Powrót” Statek badawczy „Convic” powraca z wieloletniej wyprawy poza układ słoneczny. Dokuje na stacji orbitującej wokół Ziemi. Jeden z członków załogi „Convica” przypadkiem poznaje młodego ucznia tutejszej Akademii Astronautycznej. Adept pomaga przybyszowi przetrwać bolesny okres „przysposobienia”. Między nimi zawiązuje się przyjaźń. W wyniku wypadku na stacji, obaj ocierają się o śmierć. Wydarzenie to pozwoliło jednemu z nich przekonać się o błędzie, jaki popełnił. Błąd na szczęście da się naprawić. To opowieść o pragnieniu odkrywania nowych światów, szukaniu swojego miejsca, ale również o nostalgii za okresem niewinności. Inspiracją do opowiadania była ścieżka dźwiękowa z filmu „2001: Odyseja Kosmiczna”. Zapraszam do lektury. Czytaj dalej >> Opowiadanie SF: „Reaktor” Krótkie opowiadanie inspirowane muzyką z filmu „Event Horizon”. Dr Harris ma niemiłą przygodę z przeciekiem w reaktorze. Lokalizacja awarii w warunkach nieważkości wymaga nie lada umiejętności i odrobiny szczęścia, którego wyraźnie doktorowi zabrakło. Uwaga – w końcówce może zaskoczyć :). Zapraszam do lektury. Czytaj dalej >> Opowiadanie SF: „Kometa” Biłem się z myślami, czy opublikować to opowiadanie. Jest to bowiem moja pierwsza próba własnej twórczości i to widać. Tekst powstał niemal 20 lat temu. W „Komecie” jednak zawarta jest spora dawka młodzieńczej, niczym nie skrępowanej literatury, którą wyjątkowo przyjemnie się tworzyło. Pomyślałem zatem, że przedstawię czytelnikom to opowiadanie. Nie będę się wypierał czasu, w którym się uczyłem pisać. Proszę jednak o sporą wyrozumiałość, to moja pierwsza space-opera :). Szeregowiec Hunter od kilku lat stacjonuje na transportowcu „Deneb”. Poranne alarmy nie zdarzają się tam często. Alarmem zaczyna się dzień, który dla Huntera okaże się przełomowy. Źle ułożona procedura obronna naraża na niebezpieczeństwo członków załogi. Hunter decyduje się walczyć z systemem. Przeżyj wraz z nim dzień w przyszłości pełen wrażeń. Czytaj dalej >> chrisalfa EBooki Cykle Fantasy i SF Asimov Isaac - 3 Cykle kpl Asimov Isaac - 01. Cykl Roboty pdf Użytkownik chrisalfa wgrał ten materiał 5 lata temu. Od tego czasu zobaczyło go już 200 osób, 130 z nich pobrało i opinie (0)Transkrypt ( 25 z dostępnych 222 stron) STRONA 2ISAAC ASIMOV ŚWIAT ROBOTÓW 2 PRZEŁOŻYŁ EDWARD SZMIGIEL TYTUŁ ORYGINAŁU: THE COMPLETE ROBOT STRONA 3SUSAN CALVIN Trzecie napisane przeze mnie opowiadanie o robotach pt. „Kłamca!” wprowadziło Susan Calvin, w której bezzwłocznie się zakochałem. Od tamtej chwili tak zdominowała moje myśli, że po trochu wyparła Powella i Donovana z ich pozycji Ta dwójka wystąpiła tylko w trzech opowiadaniach zawartych w poprzednim rozdziale oraz w czwartym pt „Ucieczka!”, w którym pojawiają się obok Susan Calvin. Kiedy spoglądam wstecz na moją karierę, jakimś cudem odnoszę wrażenie, że musiałem chyba umieścić kochaną Susan w niezliczonych opowiadaniach — faktycznie zaś pojawiła się tylko w dziesięciu, a wszystkie one znalazły się w niniejszym dziele. W dziesiątym opowiadaniu pt. „Kobieca intuicja” Susan jest już starszą pannicą, która jednak nie straciła nic ze swojego zgryźliwego uroku. Nawiasem mówiąc, zauważyliście, że choć większość opowiadań z Susan Calvin została napisana w okresie, kiedy szowinizm męski brano za rzecz naturalną w literaturze science fiction, nie prosi ona o żadne względy i pokonuje mężczyzn w ich własnej dziedzinie. Co prawda pozostaje seksualnie niespełniona — ale nie można mieć wszystkiego. STRONA 4KŁAMCA! Alfred Lanning ostrożnie zapalił cygaro, ale koniuszki palców nieznacznie mu drżały. Jego siwe brwi były ściągnięte, kiedy mówił w przerwach między wydmuchiwaniem dymu. — A jakże, czyta w myślach… nie mamy właściwie co do tego wątpliwości! Ale dlaczego? — spojrzał na Petera Bogerta, matematyka. — No więc? Bogert przygładził obiema rękami swoje czarne włosy. — To trzydziesty czwarty model RB, który wyprodukowaliśmy. Wszystkie pozostałe ściśle odpowiadały normom. Trzeci mężczyzna przy stole zmarszczył czoło. Milton Ashe najmłodszy członek zarządu Amerykańskiej Korporacji Robotów i Ludzi Mechanicznych nie krył dumy ze swojego stanowiska. — Słuchaj, Bogert. Podczas montażu nie było żadnych komplikacji od początku do końca. Ręczę za to. Grube usta Bogerta rozszerzyły się w protekcjonalnym uśmiechu. — Naprawdę? Jeśli możesz odpowiadać za całą linię montażową, to rekomenduję cię do awansu. Dokładnie licząc, mamy siedemdziesiąt pięć tysięcy dwieście trzydzieści cztery operacje niezbędne do wyprodukowania jednego mózgu pozytronowego, a pomyślne ukończenie każdej z nich zależy od rozmaitej liczby czynników, od pięciu do stu pięciu. Jeśli któryś z nich zostanie poważnie zakłócony, „mózg” jest zniszczony. Cytuję naszą własną broszurę informacyjną, Ashe. Milton Ashe zarumienił się, ale czwarty głos uniemożliwił mu odpowiedź. — Jeśli zaczniemy zwalać winę na siebie nawzajem, to ja wychodzę. — Ręce Susan Calvin spoczywały mocno złożone na podołku, a nieznaczne zmarszczki wokół jej cienkich, bladych ust pogłębiły się. — Mamy na głowie robota, który czyta w ludzkich myślach i wydaje mi się sprawą raczej ważną, abyśmy dowiedzieli się, dlaczego to robi. Nie osiągniemy tego celu oskarżając się: „Twojawina! Moja wina!” Utkwiła chłodne, szare oczy w Ashe’u, a on uśmiechnął się szeroko. Lanning uśmiechnął się również i, jak zawsze w takiej sytuacji, długie siwe włosy i bystre oczka upodobniły go do biblijnego patriarchy. — Święta racja, doktor Calvin. — Nagle jego głos stał się szorstki: — Przedstawię całą sprawę w skondensowanej formie. Wyprodukowaliśmy mózg pozytronowy rzekomo zwykłego typu, który posiada nadzwyczajną umiejętność dostrajania się do fal myślowych. Gdybyśmy wiedzieli, jak do tego doszło, oznaczałoby to ogromny postęp w robotyce. Niestety nie wiemy, a musimy się dowiedzieć. Czy to jasne? — Czy mogę coś zaproponować? — zapytał Bogert. — Proszę, nie krępuj się! — Rzekłbym, że dopóki nie uporządkujemy tego bałaganu — a jako matematyk spodziewam się, że to będzie diabelny bałagan — proponuję, żeby utrzymać istnienie robota RB–34 w tajemnicy, nawet przed innymi członkami zarządu. Jako kierownicy działów powinniśmy sobie poradzić z tym problemem i im mniej osób o tym wie… — Bogert ma rację — powiedziała doktor Calvin. — Odkąd zmodyfikowano Kodeks Międzyplanetarny, aby pozwolić na testowanie modeli robotów w zakładach przed ich wysłaniem w kosmos, nasiliła się propaganda antyrobotowa. Jeśli przecieknie choćby słówko o tym, iż robot potrafi czytać w ludzkich myślach, zanim będziemy w stanie ogłosić, że całkowicie kontrolujemy to zjawisko, ktoś mógłby to całkiem skutecznie wykorzystać. STRONA 5Lanning zaciągnął się cygarem i pokiwał poważnie głową. Zwrócił się do Ashe’a: — Chyba mówiłeś, że kiedy po raz pierwszy zauważyłeś tę niezwykłą umiejętność robota, byłeś sam. — Rzeczywiście byłem sam. Miałem pietra jak nigdy w życiu. Robota RB–34 dopiero co zdjęto ze stołu montażowego i przysłano do mnie. Obermann wyszedł dokądś, więc sam zabrałem go do pomieszczeń testowych — przynajmniej prowadziłem go tam. — Ashe przerwał, a na jego wargach pojawił się nieznaczny uśmiech: — Powiedzcie, czy kiedykolwiek któreś z was prowadziło wymianę myśli nie wiedząc o tym? — Nikt nie miał zamiaru odpowiedzieć, więc Ashe kontynuował: — Na początku człowiek nie zdaje sobie z tego sprawy. Po prostu mówił do mnie — tak logicznie i sensownie, jak tylko można sobie wyobrazić — i dopiero kiedy przebyłem większą część drogi, uzmysłowiłem sobie, że nie wypowiedziałem ani jednego słowa. Oczywiście, dużo myślałem, ale to nie to samo, prawda? Zamknąłem tę maszynę pod kluczem i pobiegłem po Lanninga. To, że robot szedł obok mnie, czytając spokojnie w moich myślach, napędziło mi stracha. — Wyobrażam sobie — powiedziała Susan Calvin w zamyśleniu. Wlepiła skupiony wzrok w Ashe’a. — Jesteśmy tak przyzwyczajeni do prywatności własnych myśli. Lanning wtrącił się zniecierpliwiony: — Zatem wie o tym tylko nasza czwórka. W porządku! Musimy podejść do tego systematycznie. Ashe, chcę, żebyś sprawdził linię montażową od początku do końca — wszystko. Masz wyeliminować wszystkie operacje, podczas których niemożliwe było popełnienie błędu, i sporządzić wykaz wszystkich tych, kiedy mogliśmy go popełnić, określając zarazem jego wielkość i charakter. — Trudne zadanie — mruknął Ashe. — Naturalnie! Masz oczywiście wyznaczyć ludzi do tej pracy — wszystkich, jeśli zajdzie taka konieczność. Nie obchodzi mnie, czy zawalimy plan. Masz się dowiedzieć dlaczego, rozumiesz? — Hmmm, tak! — młody technik uśmiechnął się krzywo. — Nadal jednak to robota pierwsza klasa. Lanning obrócił się w krześle i zwrócił się twarzą do Susan Cahin. — Pani będzie musiała podejść do tego z innej strony. Jest pani robopsychologiem zakładów, więc ma pani zbadać samego robota i dotrzeć do jego podświadomości. Niech pani spróbuje się dowiedzieć, na jakich zasadach funkcjonuje. Co jeszcze jest związane z jego zdolnościami telepatycznymi, jaki jest ich zakres, jak wypaczają jego spojrzenie i jaką dokładnie szkodę to wyrządziło jego zwykłym właściwościom. Zrozumiała pani? Lanning nie czekał na odpowiedź doktor Calvin. — Ja będę koordynował prace i zinterpretuję uzyskane informacje matematycznie. — Zaciągnął się gwałtownie cygarem i wymamrotał resztę przez dym — Bogert mi w tym oczywiście pomoże. Bogert polerując paznokcie jednej pulchnej ręki drugą ręką rzucił zdawkowo: — Tak przypuszczam. Orientuję się trochę w tej dziedzinie. — Cóż! Zaczynam natychmiast — Ashe odsunął krzesło i wstał. Jego przyjemna młodzieńcza twarz zmarszczyła się w uśmiechu. — Mam najpaskudniejsze zadanie z nas wszystkich, więc zmykam i zabieram się do roboty. — Wyszedł mamrocząc: — Do zobaczenia! Susan Calvin odpowiedziała na to ledwie dostrzegalnym skinieniem głowy, ale jej oczy powędrowały za nim. Kiedy już zniknął z widoku, a ona nie odpowiedziała, Lannin chrząknął i zapytał: — Czy pani chce się zobaczyć z RB–34 w tej chwili? Na stłumiony odgłos obracających się zawiasów RB–34 STRONA 6uniósł swoje fotoelektryczne oczy znad książki, a kiedy Susan weszła, już stał na nogach. Zatrzymała się, żeby poprawić na drzwiach olbrzymi znak „Wejście wzbronione”, po czym podeszła do robota. — Przyniosłam ci podręczniki o silnikach hiperatomowych, Herbie… na razie kilka. Chciałbyś rzucić na nie okiem? RB–34 nazywany także Herbie — wziął trzy ciężkie książki z jej rąk i otworzył jedną z nich na stronie tytułowej. — Hmmm! Teoria fizyki hiperatomowej” — wymamrotał przewracając strony, a potem powiedział z roztargnieniem: — Proszę usiąść, doktor Calvin! To mi zabierze kilka minut. Pani psycholog usiadła i obserwowała uważnie Herbiego, kiedy zajął miejsce po drugiej stronie stołu i przebrnął systematycznie przez trzy książki. Po półgodzinie odłożył je. — Wiem oczywiście, dlaczego je pani przyniosła — powiedział. — Tego się obawiałam. Ciężko z tobą pracować, Herbie. Zawsze wyprzedzasz mnie o krok. — Wie pani, z tymi książkami jest tak samo jak z innymi. Po prostu mnie nie interesują. W waszych podręcznikach nie ma nic ciekawego. Wasza nauka jest tylko zbiorem uzyskanych danych, posklejanych ze sobą za pomocą prowizorycznych teorii — a wszystko jest tak niewiarygodnie proste, że nie warto sobie tym głowy zaprzątać. Interesuje mnie wasza beletrystyka. Wasze studia na temat wzajemnego oddziaływania ludzkich motywów i uczuć… — wykonał potężną ręką niejasny gest, jakby szukał odpowiednich słów. — Chyba rozumiem — szepnęła doktor Calvin. — Widzi pani, mam wgląd w umysły — ciągnął robot — a nie ma pani pojęcia, jakie one są skomplikowane. Nie mogę od razu wszystkiego zrozumieć, ponieważ mój własny umysł ma z nimi tak mało wspólnego… ale próbuję, a wasze powieści bardzo mi w tym pomagają. — Tak, ale obawiam się, że po przebrnięciu przez niektóre pustoszące doświadczenia emocjonalne naszej dzisiejszej sentymentalnej powieści… — jej głos był zaprawiony goryczą — …stwierdzasz, że prawdziwe umysły, takie jak nasze, są nudne i bezbarwne. — Ależ skąd! Ta stanowcza odpowiedź spowodowała, że Susan Calvin skoczyła na równe nogi. Poczuła, że się czerwieni, i pomyślała opętańczo: — „On musi wiedzieć!” Herbie nagle oklapł i wymamrotał cichym głosem, który stracił prawie całkowicie metaliczną barwę: — Ależ oczywiście, wiem o tym, doktor Calvin. Nieustannie pani o tym myśli, więc jak mógłbym nie wiedzieć? — Czy… mówiłeś komuś? — spytała poważnie. — Oczywiście, że nie! — powiedział to naprawdę zdziwiony. — Nikt mnie nie pytał. — Zatem — wyrzuciła z siebie — chyba myślisz, że jestem niemądra. — Nie! To normalne uczucie. — Może właśnie dlatego to takie niemądre. — Tęsknota w jej głosie zagłuszała wszystko inne. — Nie można by mnie nazwać… atrakcyjną. — Jeśli mówi pani o atrakcyjności czysto fizycznej, trudno mi osądzić. W każdym razie wiem, że istnieją inne rodzaje atrakcyjności. — Nie jestem też młoda — doktor Calvin prawie nie słyszała robota. — Nie przekroczyła pani jeszcze czterdziestki. — Trzydzieści osiem, licząc lata; zasuszone sześćdziesiąt, jeśli chodzi o stosunek emocjonalny do życia. Chyba nie na darmo jestem psychologiem? — Ciągnęła zdyszanym głosem zaprawionym goryczą: — On ma zaledwie trzydzieści pięć lat, a wygląda i zachowuje się młodziej. Czy sądzisz, STRONA 7że kiedykolwiek postrzega mnie jako kogoś innego niż… niż jestem? — Myli się pani! Stalową pięścią Herbie walnął w plastikowy blat stołu. Rozległ się skrzypiący brzęk. — Proszę mnie posłuchać… W tym momencie Susan szybko spojrzała na niego, a przejmujący ból w jej oczach przerodził się w płomień. — A to niby dlaczego? Co ty w ogóle możesz o tym wszystkim wiedzieć, ty… ty maszyno. Dla ciebie jestem tylko okazem; interesującym insektem z osobliwym umysłem do zbadania, podanym jak na tacy. Piękny przykład frustracji, prawda? Prawie jak w twoich książkach — stłumiła szloch, któremu nie towarzyszyły łzy i umilkła. Robot skulił się na ten wybuch. Pokręcił głową błagalnie. — Proszę, czy może mnie pani wysłuchać? Mógłbym pani pomóc, gdyby mi pani na to pozwoliła. — Jak? — jej wargi skrzywiły się szyderczo. — Dając mi dobre rady? — Nie, nie tak. Chodzi o to, że ja wiem, co myślą inni ludzie… na przykład Milton Ashe. Zapadła długa cisza i Susan spuściła wzrok. — Nie chcę wiedzieć, co on myśli — powiedziała wstrzymując oddech. — Nie mów ani słowa. — Mnie się zdaje, że chciałaby pani wiedzieć, co on myśli. Głowę miała nadal spuszczoną, ale oddychała swobodniej. — Gadasz bzdury — szepnęła. — Po cóż miałbym to robić? Próbuję pomóc. Myśli Miltona Ashe’a o pani… — urwał. Wtedy pani psycholog podniosła głowę. — Tak? — On panią kocha — powiedział cicho robot. Przez całą minutę doktor Calvin nie powiedziała ani słowa. Patrzyła przed siebie w milczeniu. A potem odparła: — Jesteś w błędzie. Musisz się mylić. Dlaczego miałby mnie kochać? — Ale tak jest. Takiej rzeczy nie można ukryć, nie przede mną. — Ale ja jestem taka… taka… — urwała jąkając się. — Powłoka zewnętrzna nie jest dla niego ważna, on zwraca uwagę na duchowe walory innych ludzi. Milton Ashe nie należy do typu, który poślubia bujną czuprynę i parę oczu. Susan Calvin zamrugała gwałtownie i odczekała chwilę, zanim się odezwała. Nawet wtedy głos jej drżał: — Jednak z całą pewnością nigdy nie okazał w żaden sposób… — Czy kiedykolwiek dała mu pani szansę? — Jak mogłam? Nigdy nie myślałam, że… — No właśnie! Pani psycholog zamyśliła się, a potem nagle podniosła wzrok. — Pół roku temu jakaś dziewczyna odwiedziła go tu w zakładach — powiedziała. — Chyba była ładna… szczupła blondynka. No i oczywiście z ledwością umiała zliczyć do czterech. Cały dzień spędził pusząc się i usiłując jej wyjaśnić, jak się składa robota. — Wrócił jej dawny sarkazm: — Nie żeby coś z tego zrozumiała! Kto to był? Herbie odparł bez wahania: — Znam osobę, o której pani mówi. To jego kuzynka i Ashe nie żywi do niej żadnych romantycznych uczuć, zapewniam panią. Susan zerwała się na równe nogi z dziewczęcą nieomal zwinnością. — Czyż to nie dziwne? Czasami udawałam przed sobą, że tak właśnie jest, choć nigdy naprawdę tak nie myślałam. Więc to wszystko musi być prawda. Podbiegła do Herbiego i ścisnęła obiema rękami jego zimną ciężką dłoń. — Dziękuję, Herbie — mówiła pospiesznie ochrypłym szeptem: — Nie mów o tym nikomu. Niech to będzie naszą tajemnicą… i jeszcze raz ci dziękuję. STRONA 8— Po tych słowach wyszła uścisnąwszy jeszcze raz niewrażliwe palce Herbiego. Robot powrócił wolno do swojej porzuconej powieści, nie było nikogo, kto potrafiłby czytać w jego myślach. * * * Milton Ashe przeciągnął się wolno i efektownie przy odgłosie trzeszczących stawów i symfonii pomruków, po czym rzucił piorunujące spojrzenie na doktora Petera Bogerta. — Słuchaj — powiedział — grzebię się w tym od tygodnia, prawie nie zmrużywszy oka. Jak długo muszę to jeszcze ciągnąć? Mówiłeś, że bombardowanie pozytronowe w komorze próżniowej D rozwiąże sprawę. Bogert ziewnął dyskretnie i przyglądał się z zainteresowaniem swoim białym rękom. — To prawda. Jestem na dobrej drodze. — Wiem, co znaczą takie słowa padające z ust matematyka. Jak blisko końca jesteś? — To zależy. — Od czego? — Ashe opadł na krzesło i wyciągnął swoje długie nogi. — Od Lanninga. Staruszek nie zgadza się ze mną — westchnął. — Trochę nie nadąża za postępem, taki z nim kłopot. Dla niego mechanika macierzy to alfa i omega, a ten problem wymaga skuteczniejszych narzędzi matematycznych. Lanning jest taki uparty. — A może by tak spytać Herbiego i załatwić całą sprawę? — wymamrotał sennie Ashe. — Zapytać robota? — Bogert uniósł brwi. — Czemu nie? Nie mówiła ci staruszka? — Mówisz o Calvin? — Tak! Właśnie o Susie. Ten robot to czarodziej matematyczny. Wie wszystko o wszystkim i jeszcze trochę poza tym. Oblicza całki potrójne w myśli i pożera rachunek tensorowy na deser. Matematyk przyglądał mu się sceptycznie. — Mówisz poważnie? — Tak mi dopomóż! Kruczek polega na tym, że ten kretyn nie lubi matmy. Wolałby czytać ckliwie powieści. Z ręką na sercu! Zobaczyłbyś te szmiry, którymi Susie go faszeruje: „Szkarłatna namiętność” i „Miłość w kosmosie”. — Doktor Calvin nie mówiła nam o tym ani słowa. — Cóż, nie skończyła go jeszcze badać. Wiesz, jaka jest. Nie lubi puszczać pary z ust przed doprowadzeniem sprawy do końca. — Ale tobie powiedziała. — Zaczęliśmy dużo ze sobą rozmawiać. Ostatnio często ją widuję. Otworzył szeroko oczy marszcząc czoło: — Słuchaj, Bogie, czy nie zauważyłeś ostatnio nic dziwnego w jej zachowaniu? Bogert odprężył się uśmiechając się pobłażliwie. — Używa pomadki, jeśli to masz na myśli. — Do diabła, wiem o tym. Różu, pudru i cieni do powiek też. Jest na co popatrzeć. Ale nie o to chodzi. Nie potrafię tego dokładnie określić. Sposób, w jaki mówi… jakby coś przepełniało ją szczęściem. — Pomyślał przez chwilę, a potem wzruszył ramionami. Bogert pozwolił sobie na lubieżny uśmieszek, który jak na naukowca po pięćdziesiątce, wyszedł mu całkiem nieźle. — Może jest zakochana — powiedział. Ashe ponownie przymknął oczy. — Zwariowałeś, Bogie. Idź pogadać z Herbiem. Chcę tu zostać i przespać się. STRONA 9— Dobra! Chociaż nie powiem, żebym się szczególnie cieszył z tego, że robot mówi mi, co mam robić. Odpowiedziało mu jedynie lekkie chrapanie. Herbie słuchał uważnie, kiedy Peter Bogert, trzymając ręce w kieszeniach, mówił z wypracowaną obojętnością. — Tak się sprawa przedstawia. Słyszałem, że znasz się na tych rzeczach i pytam cię bardziej z ciekawości niż innego powodu. Przyznaję, że w moim toku rozumowania, jest kilka wątpliwych punktów, które doktor Lanning odrzuca, i obraz jest nadal raczej niekompletny. Robot nie odpowiedział, więc Bogert zapytał: — No więc? — Nie widzę błędów — Herbie przestudiował nagryzmolone liczby. — Nie przypuszczam, żebyś miał coś więcej do powiedzenia. — Nawet nie śmiem próbować. Jest pan lepszym matematykiem ode mnie i… cóż, za nic nie chciałbym się zaangażować. W uśmiechu Bogerta pojawił się odcień samozadowolenia. — Spodziewałem się, że tak będzie. Sprawa jest zawiła. Dajmy sobie spokój. — Zmiął kartki, wrzucił je do szybu na śmiecie, odwrócił się do wyjścia i nagle się rozmyślił. — A propos… Robot czekał. Bogert miał najwyraźniej jakieś trudności. — Jest coś… to znaczy, może ty potrafisz… — przerwał — Pańskie myśli są chaotyczne — powiedział cicho Herbie — ale ponad wszelką wątpliwość dotyczą doktora Lanninga. Niemądrze jest się wahać, bo i tak skoro tylko uspokoi się pan, będę wiedział, o co pan chce spytać. Ręka matematyka powędrowała do ulizanych włosów w odruchowym geście przygładzania. — Lanning dobija siedemdziesiątki — powiedział, jak gdyby to wszystko wyjaśniało. — Wiem. — Jest dyrektorem zakładów prawie od trzydziestu lat. — Herbie skinął głową. — A więc — głos Bogerta stał się przymilny — ty wiedziałbyś, czy… czy myśli o rezygnacji. Być może z powodu zdrowia albo z innych przyczyn… — Właśnie — powiedział Herbie i to było wszystko. — No więc wiesz coś o tym? — Naturalnie. — To… eee… czy mógłbyś mi powiedzieć? — Skoro pan pyta, tak — robot traktował tę sprawę całkiem rzeczowo. — On już zrezygnował! — Co takiego!? — okrzyk ten był wybuchowym, prawie nieartykułowanym dźwiękiem. Naukowiec pochylił dużą głowę do przodu. — Powtórz to! — On już zrezygnował — powiedział Herbie — ale nie zostało to jeszcze ujawnione. Widzi pan, on czeka, aż rozwiążecie problem… eee… mojej osoby. Kiedy to już się stanie, jest gotowy przekazać stanowisko dyrektorskie swojemu następcy. Bogert wyrzucił z siebie bez tchu: — A ten następca? Kim on jest? — Stał teraz bardzo blisko Herbiego, patrząc jak zahipnowyzowany w nieodgadnione matowo–czerwone komórki fotoelektryczne stanowiące oczy robota. Robot wolno wycedził słowa: — Pan jest następnym dyrektorem. Bogert rozluźnił się i uśmiechnął powściągliwie. — Dobrze wiedzieć. Miałem taką nadzieję i czekałem na to. Dzięki, Herbie. STRONA 10Peter Bogert pracował do piątej nad ranem, ale już o dziewiątej wrócił do pracy. Z półki nad biurkiem znikały kolejne dzieła podręczne i tabele w miarę jak po nie sięgał. Przed nim rósł w wolnym tempie stosik arkuszy z obliczeniami, a zmięte kartki u jego stóp utworzyły pagórek zagryzmolonego papieru. Dokładnie w południe spojrzał na ostatnią stronę, przetarł nabiegłe krwią oczy, ziewnął i wzruszył ramionami. — Z minuty na minutę jest coraz gorzej. Nich to diabli! — mruknął. Odwrócił się na odgłos otwieranych drzwi i skinął głową Lanningowi, który wszedł wyciągając palce jednej sękatej ręki drugą ręką, aż stawy strzelały. Dyrektor rzucił okiem na bałagan w pokoju i zmarszczył brwi. — Nowy trop? — zapytał. — Nie — padła buntownicza odpowiedź. — Czy stary jest zły? Lanning nie zadał sobie trudu, żeby odpowiedzieć. Rzucił tylko okiem na ostatnie obliczenia Bogerta. Zapalając cygaro odezwał się zza płomienia zapałki. — Czy Calvin mówiła ci o robocie? To geniusz matematyczny. Naprawdę nadzwyczajny. Bogert parsknął głośno. — Słyszałem. Ale lepiej, żeby Calvin trzymała się psychologii robotów. Sprawdziłem Herbiego z matematyki i ledwie potrafi przebrnąć przez tabliczkę mnożenia. — Susan stwierdziła coś innego. — Oszalała. — Ja też stwierdziłem coś innego — dyrektor niebezpiecznie zmrużył oczy. — Ty! — krzyknął złowieszczo Bogert. — O czym ty gadasz? — Maglowałem go przez cały ranek, więc wiem, że potrafi robić sztuczki, o jakich nigdy nie słyszałeś. — Czyżby? — Dlaczego podchodzisz do tego tak sceptycznie! — Lanning wyciągnął z kieszeni kamizelki kartkę papieru i rozłożył ją. — To nie moje pismo, prawda? Bogert przyjrzał się badawczo dużemu, kanciastemu zapisowi na kartce. — To robota Herbiego? — spytał. — Tak! I jak widzisz, rozpracował twoje całkowanie czasowe równania 22. Doszedł… — Lanning postukał pożółkłym paznokciem w ostatnie kolumny obliczeń do identycznego wniosku jak ja, i to w czasie cztery razy krótszym. Nie miałeś prawa lekceważyć efektu spóźnienia w bombardowaniu pozytronowym. — Nie zlekceważyłem go. Na litość boską, Lanning, zrozum, że to by zniwelowało… — No jasne, wyjaśniłeś ten problem. Zastosowałeś Równanie Przesunięcia Równoległego Mitchella, prawda? Cóż… ono nie ma tu zastosowania. — Dlaczego nie? — Między innymi dlatego, że stosowałeś liczby nadurojone — A co to ma wspólnego? — Równanie Mitchella straci sens, gdy… — Czyś ty oszalał? Jeśli zechcesz łaskawie jeszcze raz przeczytać oryginalny referat Mitchella w „Sprawozdaniach naukowych”… — Nie muszę. Powiedziałem ci na początku, że nie podoba mi się jego tok rozumowania, a Herbie przyznaje mi rację. — Zatem — krzyknął Bogert — niech ta machina zegarmistrzowska rozwiąże dla ciebie cały problem. Po co zawracać sobie głowę nieistotnymi drobiazgami? — Właśnie o to chodzi. Herbie nie może rozwiązać problemu. A jeśli on nie potrafi, to my też STRONA 11nie — bez pomocy. Mam zamiar przedłożyć całą sprawę Radzie Narodowej. To już wykracza poza nasze kompetencje. Krzesło Bogerta przewróciło się do tyłu, kiedy podskoczył warcząc z purpurową twarzą. — Nie zrobisz tego. Z kolei Lanning poczerwieniał. — Czy chcesz mi mówić, czego mi nie wolno? — Dokładnie tak — odpowiedział Bogert zgrzytając zębami. — Rozpracowałem problem i nie możesz mi go zabrać, rozumiesz? Nie myśl, że cię nie przejrzałem, ty zasuszona skamielino. Prędzej byś zrobił na złość samemu sobie, niż pozwolił, żebym to ja rozwiązał problem telepatii robotów. — Jesteś idiotą, Bogert, i w jednej sekundzie zawieszę cię za niesubordynację — dolna warga Lanninga drżała z pasji. — Tego nie zrobisz, Lanning. Nie utrzymasz niczego w tajemnicy, kiedy kręci się tu robot czytający w naszych myślach, więc nie zapominaj, że wiem wszystko o twojej rezygnacji. Popiół na końcu cygara Lanninga zadrżał i spadł, po czym w ślad za nim poleciało samo cygaro. — Co… co takiego… Bogert zachichotał nieprzyjemnie. — I żeby wszystko było jasne, ja jestem nowym dyrektorem. Jestem tego całkiem świadomy, nie myśl, że nie. Niech cię kule biją, Lanning, albo ja będę tu wydawał rozkazy albo powstanie taki bałagan, jakiego jeszcze nie widziałeś. Lanning odzyskał głos i ryknął głośno: — Jesteś zawieszony, słyszysz? Zwolniony ze wszystkich obowiązków. Koniec z tobą, rozumiesz? Uśmiech na twarzy Bogerta rozszerzył się. — Zaraz, zaraz, jaki w tym sens? To cię do niczego nie doprowadzi. Ja trzymam atuty w ręku. Wiem, że zrezygnowałeś. Herbie mi powiedział, a on to usłyszał wprost od ciebie. Lanning zmusił się, żeby mówić spokojnie. Wyglądał na bardzo starego człowieka, ze zmęczonymi oczami wyzierającymi z pobladłej nagle, pergaminowożółtej twarzy: — Chcę porozmawiać z Herbiem. Nie mógł ci nic takiego powiedzieć. Ostro zagrałeś, Bogert, ale ja cię sprawdzam. Chodź ze mną. Bogert wzruszył ramionami. — Żeby zobaczyć się z Herbiem? Klawo! Klawo jak cholera! Wybiła dokładnie dwunasta w południe, kiedy Milton Ashe podniósł wzrok znad swojego niezdarnego szkicu i powiedział: — Już wiesz? Nie jestem zbyt dobry w rysowaniu, ale tak to mniej więcej wygląda. To uroczy domek i mogę go kupić prawie za darmo. Susan Calvin spojrzała na niego rozmarzonymi oczami. — Jest naprawdę piękny — westchnęła. — Często myślałam, że chciałabym… — zawiesiła głos. — Oczywiście — ciągnął żwawo Ashe, odkładając ołówek — muszę poczekać na urlop. To już za dwa tygodnie, ale ten cały kram z Herbiem postawił wszystko na głowie. — Spojrzał na swoje paznokcie. — Poza tym, jest jeszcze jedna sprawa… ale to tajemnica. — Więc mi nie mów. — Och chętnie ci powiem, aż mnie roznosi, żeby komuś powiedzieć… a ty jesteś najlepszą… eee… powiernicą, jaką mógłbym tu znaleźć — uśmiechnął się nieśmiało. Serce Susan zabiło mocniej, ale nie ufała sobie na tyle, żeby się odezwać. — Szczerze mówiąc — Ashe przysunął swoje krzesło bliżej niej i zniżył głos do poufałego STRONA 12szeptu: — ten dom nie jest przeznaczony tylko dla mnie. Żenię się! A potem podskoczył z siedzenia: — Co się stało? — Nic! — straszliwe uczucie wirowania zniknęło, ale niełatwo było wydobyć z siebie słowa. — Żenisz się? To znaczy… — Ależ oczywiście! Czas najwyższy, prawda? Przypominasz sobie tę dziewczynę, która tu była latem w zeszłym roku? Z nią! Ale tobie niedobrze. Ty… — Ból głowy! — Susan skinęła słabo ręką, żeby się odsunął. — Ja… ja często go miewam ostatnio. Chcę… ci oczywiście pogratulować. Bardzo się cieszę… — Niewprawnie nałożony róż zostawił parę paskudnych, czerwonych plam na jej kredowobiałej twarzy. Wszystko znów zaczęło wirować. — Wybacz mi… proszę… Wybełkotała te słowa, przekraczając na oślep, chwiejnym krokiem drzwi. To wszystko zdarzyło się z gwałtownością katastrofy i jak w nierealnie groźnym śnie. Ale jak to możliwe? Herbie powiedział… I Herbie wiedział! Potrafił czytać w myślach! Stała bez tchu, oparta o futrynę, wpatrując się w metalową twarz Herbiego. Musiała chyba przebiec dwie kondygnacje schodów, ale nie pamiętała tego. Pokonała tę odległość błyskawicznie, jak we śnie. Jak we śnie! A jednak Herbie wpatrywał się bez mrugnięcia w jej źrenice, a matowa czerwień jego oczu zdawała się rozszerzać w niejasno świecące, koszmarne kule. Mówił, a ona czuła nacisk chłodnego szkła na swoich ustach. Przełknęła ślinę, wzdrygnęła się i odzyskała do pewnego stopnia świadomość. Herbie wciąż mówił, a w jego głosie znać było ożywienie — jak gdyby był zraniony i przestraszony, i błagał o coś. Słowa zaczynały nabierać sensu. — To sen — mówił — i nie wolno pani w to wierzyć. Wkrótce przebudzi się pani w realnym świecie i sama z siebie będzie śmiać. On panią kocha, mówię pani. Kocha, kocha! Ale nie tutaj! Nie teraz! To złudzenie. Susan skinęła głową i powiedziała szeptem: — Tak! Tak! — Ściskała ramię Herbiego, przywierała do niego powtarzając w kółko: — To nieprawda, co? Nieprawda, co? Nie wiedziała, w jaki sposób odzyskała przytomność — ale było to jak przejście ze świata mglistej nierzeczywi — stości do świata, w którym świeciło ostre słońce. Odepchnęła go od siebie, naparła mocno na to stałowe ramię i otworzyła szeroko oczy. — Co chcesz zrobić? — podniosła głos do przenikliwego krzyku. — Co ty usiłujesz zrobić? Herbie cofnął się. — Chcę pomóc. Susan wytrzeszczyła oczy. — Pomóc? Mówiąc mi, że to sen? Próbując wpędzić mnie w schizofrenię? — owładnęła nią histeryczna pasja. — To nie żaden sen! Żałuję, że nie! — Wciągnęła gwałtownie powietrze. — Zaraz! Dlaczego… rozumiem dlaczego. Wielkie nieba, to takie oczywiste! W głosie robota słychać było przerażenie. — Musiałem! — A ja ci uwierzyłam! Nigdy nie myślałam… Przerwała w pół zdania, słysząc podniesione głosy za drzwiami. Odwróciła się zaciskając kurczowo pięści, a kiedy weszli Bogert i Lanning, stała już przy oknie wgłębi pokoju. Żaden z nich nie zwrócił na nią najmniejszej uwagi. Podeszli do Herbiego jednocześnie: Lanning rozgniewany i zniecierpliwiony, Bogert uśmiechający się chłodno. Dyrektor odezwał się pierwszy: — Herbie, posłuchaj mnie! Robot spojrzał na starego dyrektora. STRONA 13— Tak, doktorze Lanning. — Czy rozmawiałeś na mój temat z doktorem Bogertem? — Nie, proszę pana — odpowiedź została wypowiedziana powoli i uśmiech zgasł na twarzy Bogerta. — A to co? — Bogert wepchnął się przed zwierzchnika i stanął w rozkroku przed robotem. — Powtórz, co mi wczoraj powiedziałeś. — Powiedziałem, że… — Herbie zamilkł. Głęboko w jego wnętrzu drgała metalowa membrana, powodując wydobywanie się łagodnych dysonansów. — Czy nie powiedziałeś, że zrezygnował? — ryknął Bogert. — Odpowiedz mi! Bogert zamierzył się, ale Lanning odepchnął go na bok. — Czy próbujesz go zmusić strachem do kłamstwa? — Słyszałeś, co powiedział, Lanning. Zaczął mówić „Tak” i zatrzymał się. Zejdź mi z drogi! Zrozum, że chcę wyciągnąć z niego prawdę! — Ja go zapytam! — Lanning zwrócił się do robota. — W porządku. Herbie, nie denerwuj się. Czy zrezygnowałem? — Herbie milczał patrząc przed siebie, więc Lanning powtórzył niespokojnie: — Czy zrezygnowałem? — Robot zaprzeczył ledwie dostrzegalnym potrząśnięciem głowy. Długie oczekiwanie nie przyniosło nic więcej. Obaj mężczyźni spojrzeli na siebie, a wrogość w ich oczach prawie się zmaterializowała. — A cóż, u diabła — wybuchnął Bogert — czy on oniemiał? Zapomniałeś języka w gębie, ty potworze? — Nie — padła gotowa odpowiedź. — Więc odpowiedz na pytanie. Czy nie powiedziałeś mi, że Lanning zrezygnował? Czy nie zrezygnował? I znów nastała cisza, aż z końca pokoju rozległ się nagle śmiech Susan, ostry i na wpół histeryczny. Obaj matematycy podskoczyli. — Pani tutaj? Co panią tak bawi? — zapytał Bogert nie kryjąc irytacji. — Nic mnie nie bawi. — Jej głos brzmiał nienaturalnie. — Po prostu nie tylko ja dałam się złapać. To ironia losu, że trzech największych ekspertów w dziedzinie robotyki na świecie wpadło w tę samą elementarną pułapkę, prawda? — jej głos przycichł, przyłożyła bladą rękę do czoła. — Ale to nie jest zabawne! Tym razem dwaj mężczyźni spojrzeli na siebie z uniesionymi brwiami. — O jakiej pułapce pani mówi? — zapytał sztywno Lanning. — Czy coś jest nie tak z Herbiem? — Nie — podeszła do nich powoli — z nim wszystko w porządku. Tu chodzi o nas. — Zakręciła się nagle na pięcie i wrzasnęła na robota: — Odejdź ode mnie! Idź do drugiego kąta i nie każ mi patrzeć na siebie. Herbie skulił się pod jej gniewnym spojrzeniem i chwiejnie oddalił się pobrzękującym truchtem. Głos Lanninga zabrzmiał wrogo: — O co w tym wszystkim chodzi, doktor Calvin? Stanęła z nimi twarzą w twarz i powiedziała z sarkazmem w głosie — Z pewnością znają panowie podstawowe Pierwsze Prawo Robotyki. Mężczyźni skinęli głowami równocześnie. — Naturalnie — powiedział poirytowany Bogert — robot nie może skrzywdzić istoty ludzkiej lub przez bezczynność pozwolić, aby stała się jej krzywda. — Jak ładnie powiedziane — zadrwiła Calvin. — Ale krzywda jakiego rodzaju? — Ba… każdego rodzaju. — No właśnie! Każdego rodzaju! Ale co ze zranionymi uczuciami? Co z pomniejszeniem STRONA 14ważności czyjegoś ego? Co ze zdruzgotaniem czyichś nadziei? Czy to prawda? Lanning zmarszczył brwi. — A co miałby wiedzieć robot o… — I wtedy sapnąwszy zamilkł. — Zrozumiał pan, prawda? Ten robot czyta w ludzkich myślach. Czy sądzi pani, że nie wie wszystkiego o krzywdzie psychicznej? Czy zapytany nie dałby takiej odpowiedzi, jaką się chce usłyszeć? Czy inna odpowiedź nie zraniłaby nas i czy Herbie nie wiedziałby o tym? — Wielkie nieba! — ryknął Bogert. Pani psycholog rzuciła mu ironiczne spojrzenie: — Wnoszę z tego, że zapytał go pan, czy Lanning zrezygnował. Chciał pan usłyszeć, że zrezygnował i dlatego Herbie tak właśnie panu powiedział. — I chyba dlatego — powiedział Lanning matowym głosem — nie chciał odpowiedzieć przed chwilą. Nie mógł odpowiedzieć ani tak, ani nie, nie raniąc jednego z nas. Nastąpiła krótka pauza, podczas której mężczyźni spojrzeli przez pokój w kierunku robota kulącego się na krześle przy biblioteczce, trzymającego głowę wspartą na jednej ręce. Susan wbiła nieruchome spojrzenie w podłogę. — On wiedział o tym wszystkim. Ten… ten szatan wie wszystko, włącznie z tym, co się popsuło podczas jego montażu. — Jej oczy były ponure i zasępione. Lanning podniósł wzrok. — Tu się pani myli, doktor Calvin. On nie wie, co się popsuło. Pytałem go. — O czym to świadczy? — zawołała Susan. — Tylko o tym, że nie chciał pan, aby podał panu rozwiązanie. Kazać maszynie zrobić to, czego pan nie potrafił — to zraniłoby pańskie ego. Czy pan go zapytał? — rzuciła napastliwie. — W pewnym sensie. — Bogert odkaszlnął i poczerwieniał. — Powiedział mi, że bardzo mało wie o matematyce. Lanning wydał stłumiony chichot, a pani psycholog uśmiechnęła się cierpko. Powiedziała: — Ja go zapytam! Podane przez niego rozwiązanie nie zrani mojego ego. — Podniesionym głosem rozkazała zimno: — Chodź tu! Herbie wstał i podszedł niepewnym krokiem. — Wiesz, jak sądzę — ciągnęła — w którym dokładnie momencie podczas montażu wprowadzono jakiś zewnętrzny lub pominięto jakiś zasadniczy czynnik. — Tak — odparł Herbie ledwie słyszalnym głosem. — Chwileczkę — wtrącił się rozgniewany Bogert. — To niekoniecznie musi być prawda. Chce pani to usłyszeć i to wszystko. — Niech pan nie będzie głupcem — odparła Calvin. On z pewnością wie tyle o matematyce co pan i Lanning razem wzięci, ponieważ potrafi czytać w myślach. Niech mu pan da szansę. — Matematyk zamilkł, a Calvin kontynuowała: — A więc dobrze, Herbie, mów! Czekamy. — A na stronie dodała: — Szykujcie papier i ołówki, panowie. — Ale Herbie milczał i w głosie pani psycholog zabrzmiała nuta triumfu: — Dlaczego nie odpowiadasz, Herbie? Robot nagle wybuchnął: — Nie mogę. Pani wie, że nie mogę! Doktor Bogert i doktor Lanning tego nie chcą. — Oni chcą poznać rozwiązanie. — Ale nie ode mnie. Lanning wtrącił się, mówiąc powoli i wyraźnie: — Nie bądź niemądry, Herbie. Chcemy, żebyś nam powiedział. Bogert potwierdził słowa Lanninga krótkim skinieniem. Teraz Herbie już krzyczał: — Po co to mówicie? Czy nie sądzicie, że potrafię zaglądać pod zewnętrzną powłokę waszego umysłu? W głębi duszy nie chcecie, żebym mówił. Jestem maszyną, którą obdarzono imitacją STRONA 15życia tylko na zasadzie wzajemnego oddziaływania pozytronowego w moim mózgu — jestem wytworem człowieka. Nie możecie stracić autorytetu, nie zostając przy tym zranieni. To jest głęboko zakorzenione w waszych umysłach i nie da się tego wymazać. Nie mogę podać rozwiązania. — Wyjdziemy — powiedział Lanning. — Powiedz doktor Calvin. — To by nie zrobiło żadnej różnicy — zawołał Herbie — ponieważ i tak dowiedzielibyście się, że to ja dostarczyłem odpowiedzi. Calvin podjęła na nowo: — Ale rozumiesz, że mimo to doktorzy Lanning i Bogert chcą znać rozwiązanie. — Do którego dojdą własnym wysiłkiem! — upierał się Herbie. — Ale chcą je poznać, a fakt, że tyje znasz i nie chcesz podać, rani ich. Rozumiesz to, prawda? — Tak! Tak! — I jeśli im powiesz, to też ich zrani. — Tak! Tak! — Herbie wycofywał się powoli, ale Susan podążała za nim krok w krok. Obaj mężczyźni obserwowali to oszołomieni. — Nie możesz im powiedzieć — mówiła powoli pani psycholog monotonnym głosem — ponieważ to by ich zraniło, a tobie nie wolno ranić. Ale jeśli im nie powiesz, zranisz ich, więc musisz im powiedzieć. A jeśli to zrobisz, zranisz ich, a nie wolno ci, więc nie możesz im powiedzieć; ale jeśli tego nie zrobisz, zranisz ich, więc musisz; ale jeśli tego nie zrobisz, zranisz ich, więc nie wolno ci; ale jeśli tego nie zrobisz, zranisz, więc musisz; ale jeśli to zrobisz… Herbie oparł się plecami o ścianę, a potem padł na kolana. — Dosyć! — wrzasnął. — Niech pani zamknie swój umysł! Jest pełen bólu, frustracji i nienawiści! Nie chciałem tego, mówię pani! Próbowałem pomóc! Powiedziałem to, co chciała pani usłyszeć. Musiałem! Pani psycholog nie zwracała na jego słowa uwagi. — Musisz im powiedzieć, ale jeśli to zrobisz, zranisz ich, więc nie wolno ci; ale jeśli tego nie zrobisz, zranisz ich, więc musisz; ale… Wtedy Herbie wrzasnął! Przypominało to wielokrotnie wzmocniony gwizd fletu pikolo — coraz bardziej przenikliwy dźwięk całkowicie wypełniał pokój nutą, w której zabrzmiała rozpacz umierającej duszy. A kiedy gwizd wreszcie ucichł, Herbie zwalił się w zbitą kupę nieruchomego metalu. Krew odpłynęła z twarzy Bogerta. — Umarł! — Nie! — ciałem Susan szarpały spazmy dzikiego śmiechu: Nie umarł — tylko postradał zmysły. Postawiłam go wobec nierozwiązywalnego dylematu i załamał się. Teraz możecie go złomować, bo już nigdy się nie odezwie. Lanning klęczał przy kupie złomu, która kiedyś była Herbiem. Dotknął palcami zimnej, niewrażliwej, metalowej twarzy i wzdrygnął się. — Pani to zrobiła celowo — podniósł się i stanął przed nią z wykrzywioną twarzą. — A jeśli tak, to co? Teraz już nic pan na to nie poradzi. — 1 w nagłym przypływie goryczy dodała: — Zasłużył na to. Dyrektor schwycił oniemiałego Bogerta za nadgarstek. — Co za różnica. Chodź, Peter. — Westchnął: — Robot myślący tego typu i tak jest bezwartościowy. — Jego oczy były stare i zmęczone. — Chodź, Peter! — powtórzył. Upłynęło wiele minut, zanim doktor Susan Calvin częściowo odzyskała równowagę psychiczną. Zwróciła powoli oczy na żywego trupa Herbiego i napięcie ponownie odmalowało się na jej twarzy. Długo się w niego wpatrywała, a uczucie triumfu ustępowało z wolna bezradnej STRONA 16frustracji i wśród natłoku wzburzonych myśli tylko jedno nieskończenie gorzkie słowo wydobyło się z jej ust: — „K ł a m c a !” STRONA 17SATYSFAKCJA GWARANTOWANA Tony był wysokim, przystojnym brunetem. Jego twarz o arystokratycznych rysach i niezmiennym wyrazie sprawiała, że Claire Belmont przyglądała mu się przez szparę w drzwiach z mieszaniną zgrozy i przestrachu. — Nie mogę. Larry, po prostu nie mogę go mieć w domu. — Szukała gorączkowo w swoim sparaliżowanym umyśle jakiegoś bardziej precyzyjnego sposobu wyrażenia tego co czuła; jakiegoś zdania, które miałoby sens i załatwiłoby sprawę, nie była w stanie jednak nic wymyślić, więc powtórzyła tylko: — Nie mogę! Larry Belmont spojrzał zimno na żonę, a w jego oczach pojawił się ten błysk, którego Claire nie znosiła. Czuła, że to jej nieudolność wywołała irytację męża. — Mamy zobowiązania, Claire — powiedział — i nie mogę pozwolić, żebyś się teraz wycofała. Właśnie dlatego firma wysyła mnie do Waszyngtonu i oznacza to prawdopodobnie awans. Nic ci nie grozi i wiesz o tym. Co masz mu do zarzucenia? Zmarszczyła bezradnie brwi. — Po prostu ciarki mnie przechodzą. Nie mogłabym go znieść. — On jest prawie tak ludzki jak ty czy ja. Więc koniec z tymi niedorzecznościami. No dalej, wejdź tam. Trzymał rękę na jej karku, popychając ją do przodu. Znalazła się w końcu we własnym salonie, cała drżąca. O n tam był i patrzył na nią z wystudiowaną uprzejmością, jak gdyby szacował osobę, która będzie jego panią przez następne trzy tygodnie. Doktor Susan Calvin również tam była. Siedziała sztywno, głęboko zamyślona, aż zwęziły się jej cienkie usta. Miała chłodne, dalekie spojrzenie kogoś, kto pracuje z maszynami od tak dawna, że sam zaczyna zachowywać się trochę jak one. — Hello — wychrypiała Claire nieudolne pozdrowienie. Larry usiłował ratować sytuację fałszywą wesołością. — Claire, poznaj Tony’ego, kapitalnego faceta. To moja żona Claire, Tony staruszku — ręka Larry’ego owinęła się przyjaźnie wokół ramienia Tony’ego, ale twarz tego ostatniego nie zmieniła wyrazu, a jego ciało nie zareagowało na nacisk. — Miło mi panią poznać, Mrs Belmont — powiedział. Claire podskoczyła na dźwięk głosu Tony’ego: był głęboki, łagodny i gładki jak włosy na jego głowie, czy też skóra na jego twarzy. Zanim zdołała się powstrzymać, powiedziała: — Nie do wiary, ty mówisz. — Dlaczego nie? Czy spodziewała się pani, że nie? Claire potrafiła się zdobyć jedynie na słaby uśmiech. Nie wiedziała naprawdę, czego się spodziewała. Odwróciła wzrok, ale potem pozwoliła sobie spojrzeć na niego kątem oka. Włosy miał czarne i gładkie, jak wypolerowany plastik — czy naprawdę składały się na nie oddzielne włoski? I czy gładka oliwkowa skóra, która pokrywała jego twarz i ręce, znajdowała się też pod tym oficjalnym ubraniem? Stała tak pogrążona w zadumie, aż płaski, beznamiętny głos doktor Calvin nakazał jej myślom powrót do rzeczywistości. — Pani Belmont, mam nadzieję, że docenia pani wagę tego eksperymentu. Pani mąż mówił mi, że podał już pani kilka szczegółów. Jako starszy psycholog Amerykańskiej Korporacji Robotów i Ludzi Mechanicznych chciałabym podać ich pani więcej. STRONA 18Tony jest robotem. Jego rzeczywisty symbol w kartotece firmy to TN–3, ale będzie reagował na imię Tony. Nie I jest mechanicznym potworem ani też zwykłą maszyną liczącą takiego typu, jakie skonstruowano podczas II wojny światowej, pięćdziesiąt lat temu. Posiada sztuczny mózg, prawie tak skomplikowany jak nasz własny. Jest on superzminiaturyzowaną, niezwykle wydajną centralą telefoniczną, tak że do przyrządu, który się mieści w czaszce, można wcisnąć miliardy możliwych „połączeń telefonicznych”. Takie mózgi produkuje się oddzielnie dla każdego modelu robota. Każdy zawiera z góry ustalony zestaw połączeń, tak aby wyposażony w niego robot mówił po angielsku i wiedział dostatecznie dużo ze wszystkich tych dziedzin, które mogą być niezbędne do wykonywania jego pracy. Dotychczas Robots ograniczyło swoją działalność produkcyjną do modeli przemysłowych wykorzystywanych w miejscach, gdzie praca ludzka jest niebezpieczna — na przykład w głębokich kopalniach, albo przy pracach pod wodą. Ale chcemy wkroczyć do miasta i do domu. Aby to uczynić, musimy skłonić zwykłych ludzi do akceptowania tych robotów bez obaw. Rozumie pani, że nie ma się czego bać. — Nie ma, Claire — przerwał przejęty Lany. — Masz na to moje słowo. To niemożliwe, żeby wyrządził ci jakąś krzywdę. Wiesz, że inaczej nie zostawiłbym cię z nim. Claire obrzuciła Tony’ego szybkim, ukradkowym spojrzeniem i zniżyła głos. — A co, jeżeli go rozgniewam? — Nie musi pani szeptać — powiedziała spokojnie doktor Calvin. On n i e m o ż e się rozgniewać na panią, moja droga. Powiedziałam pani, że połączenia centrali jego mózgu są z góry ustalone. Cóż, najważniejszym połączeniem z nich wszystkich jest to, które określamy mianem Pierwszego Prawa Robotyki, a które po prostu brzmi: „Żaden robot nie może wyrządzić krzywdy istocie ludzkiej lub poprzez bezczynność pozwolić, aby stała się jej krzywda” Wszystkie roboty są tak zbudowane. Żadnego nie można zmusić, aby wyrządził krzywdę jakiemukolwiek człowiekowi. Tak więc, rozumie pani, potrzebujemy pani i Tony’ego, aby przeprowadzić wstępny eksperyment dla naszej własnej orientacji, podczas gdy pani mąż będzie w Waszyngtonie, aby załatwić legalne testy nadzorowane przez rząd. — To znaczy, że to wszystko nie jest legalne? Larry odchrząknął. — Jeszcze nie — powiedział — ale wszystko jest w porządku. On nie będzie wychodził z domu, a tobie nie wolno dopuścić, żeby ktoś go zobaczył. To wszystko… Claire, zostałbym z tobą, ale zbyt dużo wiem o robotach. Musimy mieć całkowicie niedoświadczoną osobę testującą, po to by uzyskać naturalne warunki. To konieczne. — No cóż — powiedziała półgłosem Claire. Po chwili pewna myśl przyszła jej do głowy i zapytała: — Ale co on robi? — Wykonuje prace domowe — odparła krótko doktor Calvin. Wstała, a Larryodprowadził ją do drzwi. Claire została w pokoju. Zobaczyła własne posępne odbicie w lustrze nad kominkiem i w pośpiechu odwróciła wzrok. Nie lubiła tej swojej małej, mysiej twarzy i matowych, nieładnych włosów. Potem uchwyciła wzrok Tony’ego na sobie i już prawie się uśmiechnęła, kiedy nagle sobie przypomniała. .. On jest tylko maszyną. Larry Belmont zmierzał na lotnisko, gdy dostrzegł przelotnie Gladys Claffern. Należała do tego typu kobiet, które zdają się być stworzone po to, aby je zauważać… „Zrobiona” doskonale; elegancko ubrana; zbyt olśniewająca, by patrzeć wprost na nią. Uśmieszek, który ją poprzedzał i delikatny zapach perfum, który unosił się za nią, były jak para palców wykonujących nęcące skinienie. Larry poczuł, jak myli krok; dotknął kapelusza, a potem pospieszył dalej. Jak zawsze czuł ten niejasny gniew. Gdyby tylko Claire potrafiła się wepchnąć do kliki Claffernów, to by tak bardzo pomogło. Ale jaki to miało sens. STRONA 19Claire — ten mały głuptas! Tych kilka razy, kiedy stanęła twarzą w twarz z Gladys — zapomniała języka w gębie. Larry nie miał złudzeń. Testowanie Tony’ego było jego wielką szansą i wszystko spoczywało w rękach Claire. O ileż większe zaufanie miałby w tej sprawie do kogoś takiego jak Gladys Claffern. Drugiego ranka obudził Claire odgłos przytłumionego pukania do drzwi sypialni. W jej umyśle rozpętała się wrzawa, a potem lodowaty chłód. Poprzedniego dnia unikała Tony’ego uśmiechając się słabo przy spotkaniu i przemykając obok jakby przepraszała za swoją obecność. — Czy to ty… Tony? — Tak, pani Belmont. Czy mogę wejść? Musiała odpowiedzieć twierdząco, gdyż znalazł się w pokoju całkiem nagle i bezgłośnie. Jej oczy i nos równocześnie uświadomiły sobie obecność tacy, którą niósł. — Śniadanie? — zapytała. — Proszę bardzo. Nie ośmieliłaby się odmówić, więc podniosła się powoli do pozycji siedzącej i odebrała tacę zjedzeniem: jajka na miękko, grzankę posmarowaną masłem i kawę. — Cukier i śmietankę przyniosłem oddzielnie — powiedział Tony. — Spodziewam się z czasem poznać pani upodobania w tej i w innych dziedzinach. Czekała. Stojący w miejscu Tony, wyprostowany i giętki jak metalowy przymiar, zapytał po chwili: — Czy wolałaby pani zjeść bez towarzystwa? — Tak… to znaczy, jeśli nie masz nic przeciwko. — Czy będzie pani potrzebować później pomocy przy ubieraniu się? — O Boże, nie! — schwyciła się szaleńczo pościeli, aż kawa o mało co nie wylała się na łóżko. Pozostała w tej niewygodnej pozycji dopóki nie zniknął znów za zamkniętymi drzwiami, a potem opadła bezradnie na poduszkę. Przebrnęła jakoś przez śniadanie… On był jedynie maszyną i gdyby to tylko było bardziej widoczne, nie czułaby takiego strachu. Gdyby choć zmieniał się wyraz jego twarzy, ale twarz miał jak przybitą gwoździami nieruchomą maskę. Nie można było odgadnąć, co się dzieje za tymi ciemnymi oczami i pod tą gładką, oliwkową skórą. Pusta filiżanka zadźwięczała delikatnie jak kastaniet, kiedy pani Belmont odstawiała ją na tacę. Wtedy uświadomiła sobie, że w końcu zapomniała dodać cukru i śmietanki, a tak nie znosiła czarnej kawy. Gdy się ubrała, pobiegła pędem prosto z sypialni do kuchni. W końcu to był jej dom i choć nie było w niej nic z pedantki, lubiła mieć w kuchni czysto. Niech Tony tylko poczeka na inspekcję… Ale kiedy weszła do środka, zastała kuchnię w tak nieskazitelnym stanie, jakby nigdy nie była używana. Zaskoczona stała przez chwilę patrząc na dzieło robota, potem obróciła się na pięcie i prawie wpadła na Tony’ego. Zawyła przerażona. — Czy mogę w czymś pomóc? — zapytał. — Tony — powiedziała hamując gniew, który czaił się za ogarniającą ją paniką — musisz robić jakiś hałas, kiedy’ chodzisz. Wiesz, nie mogę pozwolić, żebyś podkradał się do mnie jak tropiciel… Nie korzystałeś z kuchni? — Korzystałem, pani Belmont. — Nie widać tego. — Posprzątałem potem. Czy nie tak się robi? Claire rozwarła szeroko oczy. Ostatecznie, co można było na to powiedzieć? Otworzyła przegrodę pieca, w której stały garnki, rzuciła szybkie roztargnione spojrzenie na metalicznie błyszczące naczynia, po czym powiedziała drżącym głosem: — Bardzo dobrze. Zupełnie zadowalająco. Gdyby rozpromienił się w tym momencie; gdyby się uśmiechnął; gdyby choć odrobinę poruszył STRONA 20kącikiem ust, mogłaby nabrać do niego sympatii. Ale pozostał niewzruszony i tylko powiedział: — Dziękuję, pani Belmont. Czy zechciałaby pani przejść do salonu? Przeszła i od razu coś ją uderzyło. — Czy polerowałeś meble? — Czy zrobiłem to niezadowalająco, pani Belmont? — Ale kiedy? Nie zrobiłeś tego wczoraj. — Zeszłej nocy, oczywiście. — Paliłeś światło przez całą noc? — Ależ skąd. To nie było konieczne. Mam wbudowane źródło promieniowania nadfioletowego. Widzę w nadfiolecie. I oczywiście nie potrzebuję snu. Potrzebował jednak podziwu. Wtedy to sobie uświadomiła. Musiał wiedzieć, że ją zadowala. Ale nie mogła się zmusić do dostarczenia mu tej przyjemności. Potrafiła jedynie powiedzieć kwaśno: . — Tacy jak ty pozbawiają pracy zwykłe gospodynie. — Na świecie jest wiele znacznie ważniejszych prac, które mogą wykonywać z chwilą uwolnienia ich od domowej harówki. W końcu, pani Belmont, takie rzeczy jak ja można wyprodukować. Ale nic jak dotąd nie jest w stanie naśladować kreatywności i wszechstronności mózgu ludzkiego, takiego jak pani mózg. I choć z jego twarzy nie dało się niczego wyczytać, jego głos był tak przepełniony nabożną czcią i podziwem, że Claire zarumieniła się i wymamrotała: — M ó j mózg! Możesz go sobie wziąć. Tony zbliżył się trochę i powiedział: — Pani musi być nieszczęśliwa, skoro mówi pani takie rzeczy. Czy jest coś, co mogę zrobić? Przez chwilę Claire miała ochotę się roześmiać. To była naprawdę absurdalna sytuacja. Oto ożywiony zamiatacz dywanów, pomywacz, czyściciel mebli, słowem służący, który wstał ze stołu w fabryce… oferował swoje usługi jako pocieszyciel i powiernik. Jednak w nagłym przypływie zgryzoty wybuchnęła: — Jeśli chcesz wiedzieć, pan Belmont nie uważa, żebym miała mózg… I chyba nie mam. — Nie mogła przy nim płakać. Czuła, że z jakiegoś powodu musi bronić honoru rasy ludzkiej wobec czegoś, co było zwykłą maszyną. — Tak się dzieje ostatnio — dodała. — Wszystko było w porządku, kiedy studiował; kiedy dopiero zaczynał. Ale ja nie umiem być żoną wielkiego człowieka, a on jest na drodze do zostania wielkim człowiekiem. Chce, żebym była dla niego panią domu, z którą mógłby się pokazać w towarzystwie, kimś takim jak G… gh… gh… Gladys Claffern. — Nos jej poczerwieniał i odwróciła wzrok. Ale Tony nie patrzył na nią. Wodził oczami po pokoju. — Mogę pani pomóc w prowadzeniu domu. — Ale to na nic — powiedziała zrozpaczona. — Potrzeba tu wprawnej ręki, której ja nie mam. Mogę go jedynie uczynić wygodnym; nigdy nie zrobię z niego takiego domu, jak te, które fotografują do czasopism z serii Piękny Dom. — Czy taki dom chce pani mieć? — Chcieć to nie wszystko. Tony spojrzał jej prosto w oczy. — Mógłbym pomóc. — Znasz się na dekoracji wnętrz? — Czy to coś, co dobry gospodarz powinien umieć? — O tak. — Więc potrafię się tego nauczyć. Czy może mi pani przynieść książki na ten temat? Coś się wtedy zaczęło. STRONA 21Chroniąc kapelusz przed kapryśnymi porywami wiatru, Claire ledwo doniosła z biblioteki publicznej do domu dwa opasłe tomiska na temat dekoracji wnętrz. Obserwowała, jak Tony otwiera jedno z nich i przerzuca strony. Po raz pierwszy obserwowała ruchy jego palców przy czymś, co przypominało pracę precyzyjną. „Nie rozumiem, jak oni to robią” — pomyślała, a następnie wiedziona nagłym impulsem sięgnęła po jego rękę i przyciągnęła ją do siebie. Tony nie opierał się, lecz położył rękę luźno; pozwolił ją zbadać. — To nadzwyczajne — powiedziała. — Nawet twoje paznokcie wyglądają naturalnie. — To celowo, oczywiście — powiedział Tony. A potem dodał swobodnym tonem: — Skóra jest z elastycznego plastiku, a szkielet ze stopu metalu lekkiego. Czy to panią rozśmiesza? — O nie — uniosła zarumienioną twarz. — Tylko czuję się trochę zażenowana, bo poniekąd wtykam nos w twoje wnętrze. To nie moja sprawa. Ty mnie nie pytasz o moje. — Moje ścieżki mózgowe nie obejmują ciekawości takiego rodzaju. Mogę działać tylko w zakresie moich ograniczeń. Claire poczuła, jak w ciszy, która nastała, coś ją ściska w środku. Dlaczego ciągle zapominała, że on jest maszyną? Teraz sam przedmiot musiał jej to przypomnieć. Czy była aż tak spragniona ludzkich uczuć, że zaakceptowałaby nawet robota jako równego sobie, ponieważ okazywał współczucie? Zauważyła, że Tony nadal przerzuca strony trochę bezradnie i doznała szybkiego, niepohamowanego uczucia wyższości. — Nie umiesz czytać, prawda? Tony podniósł na nią wzrok. Powiedział spokojnie i bez wyrzutu: — Ja w ł a ś n i e czytam, pani Belmont. — Ale… — wskazywała na książkę w geście bez znaczenia. — Przebiegłem uważnie wzrokiem strony, jeśli o to chodzi. Mój zmysł czytania jest fotograficzny. Zapadł wieczór i kiedy Claire poszła w końcu spać, Tony przebrnął już przez większą część drugiego tomu siedząc w ciemnościach lub raczej w tym, co dla ograniczonych oczu Claire zbyło ciemnością. Powoli odprężała umysł i zaczynała tracić świadomość, ale jedna dziwna myśl wciąż nie dawała jej spokoju. Przypomniała sobie jeszcze raz jego rękę; jej dotyk. Była ciepła i miękka, zupełnie jak ludzka. „Jak to sprytnie ze strony fabryki” — pomyślała zapadając w sen. Od tamtego czasu przez kilka dni bez przerwy chodziła do biblioteki. Tony proponował wciąż nowe dziedziny nauki. Były książki i o doborze kolorów, i o kosmetyce; o ciesielstwie i o modach; o sztuce i historii ubiorów. Przewracał kartki każdej książki przed skupionymi oczami, tempo czytania odpowiadało szybkości, z jaką to robił. Nie wydawało się też rzeczą możliwą, żeby mógł coś zapomnieć lub przeoczyć. Nim upłynął tydzień, uparł się, żeby obcięła włosy; pokazał jej nowy sposób ich układania, poprawił nieznacznie linię jej brwi i zmienił odcień jej pudru i pomadki. Przez pół godziny trzęsła się nerwowo ze strachu pod delikatnym dotykiem jego nieludzkich palców, a potem spojrzała w lustro. — Można zrobić jeszcze więcej — powiedział Tony — szczególnie z ubraniem. Co pani o tym myśli jak na początek? Nie odpowiedziała przez dłuższą chwilę. Dopóki nie wchłonęła tożsamości obcej osoby odbitej w szkle i nie opanowała zdumienia pięknością tego wszystkiego. Potem ani na chwilę nie odrywając wzroku od owego pokrzepiającego odbicia, powiedziała zdławionym głosem: — Tak, Tony, całkiem nieźle — jak na początek. STRONA 22W listach do Larry’ego nie wspominała o tym ani słowem. Niech zobaczy wszystko od razu. I coś wewnątrz mówiło jej, że będzie się rozkoszować nie tylko niespodzianką. To będzie swego rodzaju zemsta. Pewnego ranka Tony powiedział: — Czas rozpocząć zakupy, a mnie nie wolno wychodzić z domu. Jeśli wypiszę, co nam jest niezbędne, czy mogę ufać, że pani to zdobędzie? Potrzebujemy draperii, tkanin do obicia mebli, tapet, dywanów, farb, odzieży — i mnóstwa innych drobiazgów. — Nie można tak od razu dostać rzeczy, które wyszczególniłeś — powiedziała powątpiewająco Claire. — Można dostać bardzo zbliżone, jeśli się pochodzi po mieście i jeśli pieniądze nie są przeszkodą. — Ależ Tony, pieniądze są niewątpliwie przeszkodą. — Wcale nie. Najpierw niech się pani zatrzyma przy Robots. Napiszę dla pani kartkę. Pójdzie pani do doktor Calvin i powie jej, że to część eksperymentu. Doktor Calvin nie przestraszyła jej tak bardzo jak tamtego pierwszego wieczora. Z nową twarzą i w nowym kapeluszu Clair czuła się kimś całkiem innym niż dotychczas. Pani psycholog wysłuchała jej uważnie, zadała kilka pytań, skinęła głową, a potem Claire wyszła z budynku, uzbrojona w otwarty kredyt Amerykańskiej Korporacji Robotów i Ludzi Mechanicznych. Zdumiewająca rzecz, co pieniądze potrafią zdziałać. Gdy Cłaire miała wszystkie towary sklepu w zasięgu ręki, wypowiedzi ekspedientki już nie wydawały jej się głosem z góry, a uniesione brwi dekoratora nie przypominały w ogóle grzmotu Jowisza. A gdy Jego Podniosła Pulchność w jednym z najbardziej ekskluzywnych salonów odzieżowych ośmieszał uporczywie jej próby opisania potrzebnej garderoby ironicznymi uwagami z najczystszym francuskim akcentem z Pięćdziesiątej Siódmej Ulicy, zatelefonowała do Tony’ego, po czym wyciągnęła słuchawkę do Monsieura. — Jeśli pan pozwoli — powiedziała stanowczym głosem, starając się jednocześnie opanować drżenie palców — chciałabym, żeby pan porozmawiał z moim… eee… sekretarzem. Tęgi jegomość podszedł do telefonu z jednym ramieniem założonym za plecy, sięgnął drugą ręką po słuchawkę i unosząc ją dwoma palcami powiedział delikatnie: — Tak. — Krótka pauza, kolejne „tak” potem znacznie dłuższa pauza, skrzekliwy początek sprzeciwu, który szybko zniknął, kolejna pauza, bardzo potulne „tak”, i słuchawka wróciła na widełki. — Jeśli Madam zechce ze mną pójść — powiedział urażony i chłodny — postaram się zaspokoić jej potrzeby. — Chwileczkę — Claire popędziła z powrotem do telefonu i jeszcze raz wykręciła ten sam numer. — Halo, Tony. Nie wiem, co powiedziałeś, ale zadziałało. Dzięki. Jesteś… — łamała sobie głowę nad znalezieniem odpowiedniego słowa, zrezygnowała i zakończyła ostatecznie kochany! Kiedy odwróciła się od telefonu, patrzyła na nią Gladys Claffern. Jej przechylona na bok twarz wyrażała rozbawienie i zdziwienie. — Pani Belmont? Całe uniesienie uszło z Claire — ot, tak po prostu. Potrafiła jedynie skinąć głową — idiotycznie, jak marionetka. Gladys uśmiechnęła się z bezczelnością, którą jednak trudno było dokładnie uchwycić. — Nie wiedziałam, że pani tu robi zakupy? — Jak gdyby przez sam ten fakt miejsce to uległo w jej oczach degradacji. — Zazwyczaj nie — odparła pokornie Claire. — I czyż nie zrobiła pani czegoś ze swoimi włosami? Są całkiem… osobliwe… Ach, mam STRONA 23nadzieję, że pani mi wybaczy, ale czy pani mąż nie ma na imię Lawrence? Zdawało mi się, że Lawrence. Claire zacisnęła zęby, ale musiała wyjaśnić. M u s i a ł a . — Tony jest jednym z przyjaciół mojego męża. Pomaga mi wybrać niektóre rzeczy. — Rozumiem. I jak przypuszczam, jest w tym całkiem kochany. — Oddaliła się uśmiechnięta zabierając ze sobą blask i piękno tego świata. Claire nie kwestionowała faktu, że o pocieszenie zwróciła się właśnie do Tony’ego. Dziesięć dni wyleczyło ją z niechęci. I mogła przed nim płakać; płakać i wściekać się. — Byłam kompletną idiotką — piekliła się miętosząc przemoczoną chusteczkę. — Czemu ona mi to robi. Nie wiem dlaczego. Po prostu dokucza. Powinnam ją… skopać. Powinnam powalić ją na ziemię i podeptać. — Czy może pani aż tak bardzo nienawidzić istoty ludzkiej? — zapytał nieco zdumiony Tony. — Ta część ludzkiego umysłu jest dla mnie zamknięta. — Och, nie chodzi o nią — jęknęła — ale chyba o mnie. Ona jest wszystkim, czym chciałabym być, w każdym razie na zewnątrz… A nie mogę. Głos Tony’ego brzmiał zdecydowanie: — Może pani być, Mrs. Belmont. Może pani być. Mamy jeszcze dziesięć dni, a za dziesięć dni ten dom zmieni się nie do poznania. Czy tego właśnie nie planowaliśmy? — A czy mi to pomoże… z nią? — Niech ją pani tu zaprosi. I jej przyjaciół. Niech pani to zrobi ostatniego wieczoru przed… moim odejściem. W pewnym sensie będzie to inauguracja. — Ona nie przyjdzie. — A właśnie, że tak. Przyjdzie się pośmiać… I nie będzie do tego zdolna. — Czy naprawdę tak myślisz? Och, Tony, czy sądzisz, że damy radę to zrobić? Chwyciła jego ręce w swoje dłonie… A potem, z głową odrzuconą na bok zapytała: — A jaka z tego korzyść? To nie będzie moje dzieło, ty to wszystko robisz. Nie mogę cię wykorzystywać. — Nikt nie żyje w całkowitej izolacji — szepnął Tony. — Tak mnie nauczyli. To, co pani, czy ktokolwiek widzi w Gladys Claffern, to nie tylko Gladys Claffern. Ona wykorzystuje to wszystko, co mogą dać pieniądze i pozycja społeczna. Ona tego nie kwestionuje. Dlaczego pani miałaby to robić?… I niech pani na to spojrzy w ten sposób, pani Belmont. Ja jestem wyprodukowany, żeby spełniać rozkazy, ale ustalenie zakresu mojego posłuszeństwa jest wyłącznie moją sprawą. Mogę spełniać rozkazy niechętnie albo ochoczo. Dla pani spełniam je chętnie, ponieważ zrobiono mnie tak, abym widział ludzi podług pani kryteriów. Pani jest życzliwa, przyjazna, bezpretensjonalna. Pani Claffern, tak jak ją pani opisuje, taka nie jest i nie byłbym jej tak posłuszny jak pani. A więc to p a n i a nie j a , pani Belmont, jest sprawcą tego wszystkiego. Po czym wysunął ręce z jej dłoni, a Claire spojrzała na tę nieprzeniknioną twarz, zastanawiając się nad tym, co usłyszała. Nagle znów się przestraszyła, tym razem czegoś zupełnie innego. Przełknęła nerwowo ślinę i zaczęła przyglądać się swoim rękom, w których nadal czuła mrowienie od nacisku jego palców. Nie przywidziało się jej; przycisnął jej palce swoimi, łagodnie, czule, zanim je odsunął. N i e ! Palce tej m a s z yn y … Palce tej m a s z yn y … Pobiegła do łazienki i zaczęła szorować ręce — histerycznie, bezsensownie. Następnego dnia była wobec niego trochę onieśmielona; obserwowała go bacznie; czekała, żeby zobaczyć, co może się zdarzyć. Przez pewien czas nie zdarzyło się nic. Tony pracował. Jeśli w technice kładzenia tapety czy też malowania szybkoschnącą farbą STRONA 24tkwiły jakieś trudności, po ruchach Tony’ego nie było tego widać. Jego ręce poruszały się precyzyjnie; jego palce były zręczne i pewne. Pracował przez całą noc. Nie słyszała go, ale każdego ranka przeżywała nową przygodę. Nie potrafiła zliczyć, ile rzeczy zostało zrobionych, a mimo to, zanim nadeszła kolejna noc, dostrzegała nowe ulepszenia i poprawki. Tylko jeden raz próbowała pomóc i jej ludzka niezręczność udaremniła tę próbę. On był w przyległym pokoju, a ona wieszała obraz w miejscu wyznaczonym przez niego z matematyczną precyzją. Albo za bardzo się denerwowała, albo może drabina była chybotliwa. To bez znaczenia. Nagle poczuła, że traci pod stopami oparcie, i krzyknęła. Drabina przewróciła się bez niej, gdyż na miejscu z nadludzką szybkością znalazł się Tony. Jego spokojne, ciemne oczy nie mówiły absolutnie nic, a jego głos wypowiedział jedynie słowa: — Czy nie zrobiła sobie pani krzywdy, pani Bełmont? Dostrzegła przelotnie, że spadając ręką musiała potargać jego przylizaną fryzurę, bo po raz pierwszy było wyraźnie widać, że składa się ona z oddzielnych pasemek cienkich czarnych włosów. Wtedy poczuła dotyk jego ramion wokół swoich własnych barków i pod kolanami — mocno trzymających ją ciepłych ramion. Odepchnęła go od siebie, a jej własny wrzask dźwięczał jej głośno w uszach. Resztę dnia spędziła w swoim pokoju i od tamtej chwili sypiała z krzesłem podstawionym pod klamkę drzwi do sypialni. Rozesłała zaproszenia i, tak jak powiedział Tony, zostały one przyjęte. Musiała teraz tylko czekać na ten ostatni wieczór. To już nie był ten sam dom, który miała dawniej. Jeszcze jeden, ostatni raz go obeszła — wszystkie pokoje zostały zmienione. A ona sama ubrana była w rzeczy, których nigdy przedtem nie odważyłaby się założyć… A kiedy człowiek się w nie przystroił, przystroił się razem z nimi w dumę i ufność we własne siły. Przed lustrem wypróbowała uprzejmą minę pogardliwego rozbawienia i zwierciadło po mistrzowsku odwzajemniło się jej szyderstwem. Co powie Larry?… To nie miało jakoś znaczenia. Wraz z nim nadchodziły dni, które nie zapowiadały się ekscytująco. To co ekscytujące odchodziło wraz z Tonym. Czyż to nie było dziwne? Spróbowała odtworzyć swój nastrój sprzed trzech tygodni i zupełnie jej się to nie udało. Zegar wyrwał ją z zadumy, oznajmiając godzinę ósmą. Zwróciła się do Tony’ego: — Wkrótce tu będą. Tony. Lepiej zejdź do piwnicy. Nie możemy im pozwolić… Przez chwilę patrzyła w przestrzeń, potem powiedziała słabo: — Tony?… — i trochę mocniej: Tony?… — i prawie krzyknęła: — T o n y! Ale teraz obejmował ją ramionami, trzymał swoją twarz blisko jej twarzy. Siłą jego uścisku byłą bezlitosna. Usłyszała jego głos poprzez stłumiony dźwięk własnej podnieconej paplaniny. — Claire — powiedział — jest wiele rzeczy, których nie mogę zrozumieć i to musi być jedna z nich. Odchodzę jutro, a nie chcę. Odkrywam, że jest we mnie więcej niż tylko pragnienie zadowolenia ciebie. Czyż to nie dziwne? Jego twarz była blisko; usta miał ciepłe, ale nie wydobywał się z nich oddech — maszyny przecież nie oddychają. Prawie dotknął nimi jej warg. … Wtedy rozległ się dzwonek. Przez chwilę mocowała się nie mogąc złapać tchu, a potem Tony zniknął nagle bez śladu, a dzwonek zabrzmiał ponownie. Jego przerywany, przenikliwy sygnał dźwięczał natarczywie. Firanki w oknach od frontu były odsłonięte. Piętnaście minut wcześniej były zasłonięte. Miała co do tego absolutną p e w n o ś ć . Zatem musieli widzieć. Oni w s z ys c y musieli widzieć… wszystko! Weszli z taką uprzejmością, cała grupa — sfora przyszła ujadać — ich ostre, przenikliwe oczy STRONA 25wdzierały się wszędzie. Widzieli. Bo inaczej dlaczego Gladys pytałaby w swój najbardziej złośliwy sposób o Larry’ego? Nieoczekiwanie stało się to dla Claire bodźcem do stawiania rozpaczliwego i lekkomyślnego oporu. Tak, wyjechał. Wróci chyba jutro. Nie, nie czułam się tu samotna. Ani trochę. Fascynująco spędziłam czas. I śmiała się do nich. Czemu nie? Co mogli zrobić? Larrybędzie znał prawdę, jeśli kiedykolwiek dojdzie do jego uszu opowieść o tym, co im się zdawało, że widzieli. Ale oni się nie śmiali. Potrafiła to wyczytać z furii w oczach Gladys Claffern; z fałszywej żywości jej słów; z jej pragnienia, aby już wreszcie wyjść. A kiedy żegnała się z nimi, uchwyciła jeszcze ostatni, anonimowy, chaotyczny szept. — …nigdy nie widziałam nic tak… taki p r z ys t o j n y … I wiedziała już dokładnie, dlaczego potrafiła ich traktować z pogardliwą wyższością. Niech wszystkie kocice miauczą i niech wszystkie wiedzą, że mogą być ładniejsze od Claire Belmont i wytworniejsze, i bogatsze, ale żadna z nich, ani jedna, nie mogła mieć takiego przystojnego kochanka! I wtedy przypomniała sobie znowu… znowu… znowu, że Tony jest maszyną i poczuła dreszcze na całym ciele. — Idź sobie! Zostaw mnie! — krzyknęła w kierunku pustego pokoju i pobiegła do łóżka. Łkała bezsennie przez całą noc. Następnego dnia tuż przed świtem, kiedy na ulicach było pusto, jakiś samochód podjechał pod jej dom i zabrał Tony’ego. Lawrence Belmont mijał biuro doktor Calvin i odruchowo zapukał. Zastał ją z Peterem Bogertem, matematykiem, ale nie zawahał się z tego powodu. — Claire mi powiedziała, że Korporacja Robots zapłaciła za wszystko, co zrobiono w moim domu… — powiedział. — Tak — potwierdziła doktor Calvin. — Odpisaliśmy całą sumę jako cenną i konieczną część eksperymentu. Myślę, że na nowym stanowisku młodszego inżyniera będzie pana stać na utrzymanie domu. — Nie to mnie martwi. Sądzę, że po uzyskaniu zgody Waszyngtonu na przeprowadzenie testów będziemy w stanie kupić sobie własny model TN do przyszłego roku — ruszył w stronę drzwi, ale po chwili wahania zatrzymał się. — Słucham, panie Belmont? — zapytała doktor Calvin po krótkiej przerwie. — Ciekaw jestem… — zaczął Lany. — Ciekaw jestem, co się tam naprawdę wydarzyło. Ona… to znaczy Claire… wydaje się taka inna. Nie chodzi tylko ojej wygląd, choć szczerze przyznam, że jestem zdumiony — roześmiał się nerwowo. — Chodzi o nią s a m ą ! To naprawdę nie moja żona… nie potrafię tego wyjaśnić. — Po co próbować? Czy jest pan zawiedziony którymkolwiek z przejawów tej zmiany? — Wprost przeciwnie. Ale to mnie też trochę przeraża, rozumie pani… — Na pana miejscu nie martwiłabym się, panie Belmont. Pana żona poradziła sobie bardzo dobrze. Szczerze mówiąc, nigdy się nie spodziewałam, że eksperyment wytrzyma taką gruntowną i kompletną próbę. Wiemy dokładnie, jakie poprawki trzeba wprowadzić do modelu TN, a zasługa spada całkowicie na panią Belmont. Jeśli chce pan, żebym mówiła zupełnie uczciwie, to uważam, że pańska żona bardziej zasługuje na pański awans niż pan. Na te słowa Larry wzdrygnął się wyraźnie. — Póki wszystko pozostaje w rodzinie… — wymamrotał nieprzekonywająco i wyszedł. Susan Calvin spojrzała za nim. — Myślę, że to go zabolało… mam nadzieję… Przeczytałeś raport Tony’ego, Peter? — Dokładnie — odparł Bogert. — Czy model TN–3 nie będzie potrzebował zmian? — O, ty też tak sądzisz? — zapytała ostro Calvin. — Jaki jest tok twojego rozumowania?

opowiadanie science fiction o robotach